Koşullu Salıverme (Şartlı Tahliye) ve Şartları - Samsun Ceza Avukatı

Koşullu Salıverme (Şartlı Tahliye) ve Şartları

Ceza infaz kurumlarında hürriyetinden mahrum kalan hükümlüler için, ceza süresinin tamamını kurum içinde geçirmek yerine, belirli şartları yerine getirmeleri halinde daha erken bir tarihte serbest bırakılma imkanı bulunmaktadır. Bu hukuki mekanizma, koşullu salıverme veya halk arasındaki adıyla şartlı tahliye olarak adlandırılır. Koşullu salıverme, sadece bir ceza indirimi aracı değil, aynı zamanda hükümlünün topluma yeniden kazandırılmasını ve ceza infazının amaçlarına ulaşılmasını sağlayan önemli bir hukuki kurumdur. Bu sistem, hükümlünün iyi hal göstermesi, suçtan pişmanlık duyması ve topluma uyum sağlama niyetinde olması gibi olumlu davranışlarını teşvik eder.

Koşullu Salıverme Nedir?

Koşullu salıverme, ceza infaz kurumlarında iyi hal gösteren hükümlünün, cezasının bir kısmını cezaevinde geçirdikten sonra, geri kalan kısmını denetimli bir şekilde toplum içinde geçirmesine olanak tanıyan bir infaz rejimidir. Bu, bir ceza affı değil, cezanın infaz şeklinin değiştirilmesidir. Hükümlü, salıverildikten sonra yasalara ve denetimli serbestlik tedbirlerine uymak zorundadır. Bu şartlara uymazsa, kalan cezasını çekmek üzere tekrar cezaevine gönderilebilir.

Koşullu salıvermenin temel amacı, hükümlülerin cezaevindeki ıslahını ve topluma uyum çabalarını ödüllendirmek, böylece yeniden suç işleme oranını azaltmaktır. Hukuki dayanağını ise 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun oluşturur.

Koşullu Salıverme Şartları Nelerdir?

Koşullu salıvermeden yararlanabilmek için hükümlünün bir dizi şartı bir arada sağlaması gerekir. Bu şartlar, suçun türüne ve infaz rejimine göre değişiklik gösterebilir.

Koşullu Salıverme İçin Cezanın Belirli Bir Bölümünü Çekme:
- En Temel Şart: Hükümlünün, aldığı cezanın kanunda belirtilen belli bir bölümünü ceza infaz kurumunda "fiilen" çekmiş olması gerekir.
- Oranlar:
  - Genel Kural: Müebbet hapis cezası alanlar 24 yılını, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alanlar 30 yılını cezaevinde geçirmelidir.
  - Süreli Hapis Cezaları: Genel olarak, cezanın yarısını (1/2) cezaevinde geçiren hükümlü, koşullu salıverme hakkından yararlanabilir.
  - Bazı Suçlarda Üçte İki Kuralı:
    a) Kasten öldürme suçlarından (madde 81, 82 ve 83) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
    b) Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçundan (madde 87, fıkra iki, bent d) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
    c) İşkence suçundan (madde 94 ve 95) ve eziyet suçundan (madde 96) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
    d) Cinsel saldırı (madde 102, ikinci fıkra hariç), reşit olmayanla cinsel ilişki (madde 104, ikinci ve üçüncü fıkra hariç) ve cinsel taciz (madde 105) suçlarından süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
    e) Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan (madde 102, 103, 104 ve 105) hapis cezasına mahkûm olan çocuklar,
    f) Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlardan (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
    g) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan (madde 188) hapis cezasına mahkûm olan çocuklar,
    h) Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçlarından (madde 326 ilâ 339) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
    cezalarının üçte ikisini infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler.
Koşullu Salıverme İyi Hal Gösterme:
- Hükümlünün, ceza infaz kurumunda geçirdiği süre boyunca iyi hal gösterdiğine dair bir raporun infaz hakimliği tarafından onaylanması gerekir.
- İyi Hal Nelerdir?
  Cezaevinin düzen ve disiplinine uyma, diğer hükümlü ve personel ile iyi ilişkiler kurma, eğitim ve iyileştirme programlarına katılma gibi davranışlar iyi hal kriterlerini oluşturur.
Koşullu Salıverme Mahkeme Kararı:
- Koşullu salıverme kararı, İnfaz Hakimliği tarafından verilir. İnfaz Hakimliği, hükümlünün cezaevinden aldığı iyi hal raporunu ve diğer şartları değerlendirerek bir karar verir.

Koşullu salıverilme için infaz kurumunda geçirilmesi gereken süre;

a) Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde otuzaltı,

b) Birden fazla müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde otuz,

c) Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuzaltı,

d) Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuz,

e) Birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla yirmisekiz,

Yıldır.

Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçtan dolayı mahkûmiyet hâlinde; ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar otuzaltı yılını, müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar otuz yılını, süreli hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar cezalarının üçte ikisini infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler. Koşullu salıverilme oranı üçte ikiden fazla olan suçlar bakımından ise tabi oldukları koşullu salıverilme oranı uygulanır. Ancak, bu süreler;

a) Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde kırk,

b) Birden fazla müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde otuzdört,

c) Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla kırk,

d) Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuzdört,

e) Birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuziki,

Yıldır. Bu fıkra hükümleri çocuklar hakkında uygulanmaz.

Koşullu Salıverme 15 Yaşındaki Kişinin Durumu

Koşullu salıverilme süresinin hesaplanmasında, hükümlünün onbeş yaşını dolduruncaya kadar infaz kurumunda geçirdiği bir gün, iki gün olarak dikkate alınır.

Denetim Süresinde Yükümlülükler

Hükümlü, denetim süresinde, infaz kurumunda öğrendiği meslek veya sanatı icra etmek üzere, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında, ücret karşılığında çalıştırılabilir. Onsekiz yaşından küçük olan hükümlüler, denetim süresinde eğitimlerine, gerektiğinde barınma imkânı da bulunan bir kurumda devam ederler. İnfaz hâkimi, denetim süresinde hükümlüye rehberlik edecek bir uzman kişiyi görevlendirebilir. Bu kişi, kötü alışkanlıklar edinebileceği çevrelerden uzak kalması ve sorumluluk bilinciyle iyi bir hayat sürmesini temin hususunda hükümlüye öğütte bulunur; eğitim gördüğü kurum yetkilileri veya yanında çalıştığı kişilerle görüşerek, istişarelerde bulunur; hükümlünün davranışları, sosyal uyumu ve sorumluluk bilincindeki gelişme hakkında üçer aylık sürelerle rapor düzenleyerek infaz hâkimine verir. İnfaz hâkimi ayrıca, iki yılı geçmemek üzere denetim süresi içinde hükümlünün denetimli serbestlik müdürlüğünce belirlenecek yükümlülüklere tabi tutulmasına karar verebilir. Bu karar gereğince denetimli serbestlik müdürlüğü, risk ve ihtiyaçlarını dikkate alarak hükümlüyü;

a) Belirli bir bölgede denetim ve gözetim altında bulundurma,

b) Belirlenen yer veya bölgelere gitmeme,

c) Belirlenen programlara katılma,

yükümlülüklerinden bir veya birden fazlasına tabi tutar. Denetimli serbestlik müdürlüğü hükümlünün risk ve ihtiyaçlarını dikkate alarak yükümlülükleri değiştirebilir. İnfaz hâkimi, koşullu salıverilen hükümlünün kişiliğini ve topluma uyumdaki başarısını göz önünde bulundurarak; denetim süresinin, denetimli serbestlik tedbiri uygulanmadan veya herhangi bir yükümlülük belirlemeden geçirilmesine karar verebileceği gibi, denetimli serbestlik tedbiri uygulanmasını veya belirlenen yükümlülükleri denetim süresi içinde kaldırabilir.

Denetimli Serbestlik ile Koşullu Salıverme İlişkisi

Koşullu salıverme, denetimli serbestlik kurumu ile yakından ilişkilidir. 2012 yılında yapılan değişiklikle, denetimli serbestlik uygulaması, koşullu salıvermenin bir ön aşaması veya tamamlayıcısı olarak düzenlenmiştir.

Denetimli Serbestlik: Hükümlünün, koşullu salıverilme tarihine bir yıl veya daha az bir süre kalması halinde, iyi hal göstermesi koşuluyla, cezasının geri kalan kısmını denetim altında toplum içinde geçirmesine olanak tanıyan bir infaz şeklidir.
Koşullu Salıverme ve Denetimli Serbestlik Birlikteliği: Bir hükümlü, koşullu salıverme şartlarını sağladıktan sonra, denetimli serbestlik uygulamasıyla cezaevinden daha erken ayrılabilir. Örneğin, cezasının yarısını çeken bir hükümlü, koşullu salıverme tarihine 1 yıldan az bir süre kaldığı için denetimli serbestlikten yararlanarak cezaevinden ayrılabilir.

Koşullu Salıverme Hangi Suçlar için Uygulanmaz veya İstisnaları Nelerdir?

Genel kural olarak koşullu salıverme tüm suçlar için geçerli olsa da, bazı ağır suçlarda özel şartlar ve istisnalar bulunur.

Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası Alanlar: Bu cezaya mahkum olanlar, cezalarının 30 yılını fiilen cezaevinde çekmek zorundadır. Ancak, terör suçlarından dolayı bu cezayı alanlar, 36 yıl cezaevinde kalmak zorundadır.
Örgütlü Suçlar: Örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarda da infaz oranları daha yüksektir.
Tekerrür Hali: Daha önce kasıtlı bir suçtan hüküm giymiş ve bu cezası kesinleşmiş olan bir hükümlü, ikinci defa suç işlediğinde (tekerrür) koşullu salıverme şartlarından daha geç yararlanır veya hiç yararlanamaz.

Koşullu Salıvermenin Geri Alınması

Koşullu salıverme, bir şarta bağlı serbest bırakılmadır. Eğer hükümlü, salıverildikten sonra bu şartlara uymazsa, salıverme kararı geri alınabilir.

Neler Geri Alınma Sebebidir?
- Koşullu salıverme kararı kesinleştikten sonra denetim süresi içinde kasten bir suç işlemesi.
- Kendisine yüklenen yükümlülüklere (belirlenen denetimli serbestlik tedbirleri) kasten uymaması.
Geri Alınma Sonucu: Hükümlü, salıverilme tarihinden itibaren işlediği süreleri saymadan, cezasının kalan kısmını çekmek üzere tekrar ceza infaz kurumuna gönderilir.