Terekenin Tespiti Davası - Samsun Miras Avukatı

Terekenin Tespiti Davası

Bir kişi vefat ettiğinde, geride bıraktığı tüm malvarlığı (aktifler) ve borçları (pasifler) ile birlikte oluşan hukuki bütüne tereke denir. Mirasçıların, miras bırakanın terekesini eksiksiz ve doğru bir şekilde öğrenmesi, hem mirasın adil paylaşımı hem de olası hukuki uyuşmazlıkların önlenmesi açısından büyük önem taşır. Ancak bazen miras bırakanın malvarlığı hakkında yeterli bilgiye ulaşılamaz, bazı mirasçılar tereke üzerinde bilgi gizleyebilir veya mirasın tespiti karmaşık hale gelebilir. İşte bu gibi durumlarda, Terekenin Tespiti Davası devreye girerek, miras bırakanın tüm malvarlığını ve borçlarını resmi olarak belirlemeyi sağlayan önemli bir hukuki yol sunar.

Terekenin Tespiti Davası Nedir?

Terekenin tespiti davası, Türk Medeni Kanunu (TMK) ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) kapsamında açılan, miras bırakanın (murisin) vefatı anındaki tüm malvarlığının (taşınır ve taşınmaz mallar, banka hesapları, alacaklar, şirket hisseleri, ziynet eşyaları vb.) ve borçlarının (krediler, senetler, vergi borçları vb.) eksiksiz bir şekilde mahkeme aracılığıyla belirlenmesini ve kayıt altına alınmasını sağlayan bir davadır.

Bu dava, mirasın paylaşımına yönelik doğrudan bir talep içermez; ancak, mirasın adil ve doğru bir şekilde paylaşılabilmesi için temel bir ön hazırlık niteliğindedir. Tereke tespiti yapıldıktan sonra mirasçılar, mirasın paylaşımı (ortaklığın giderilmesi davası) veya tenkis davası gibi diğer miras davalarını açabilirler.

Terekenin Tespiti Davasının Hukuki Dayanağı Nedir?

Terekenin tespiti davaları, başlıca aşağıdaki hukuki düzenlemelere dayanmaktadır:

Türk Medeni Kanunu (TMK) Madde 589: "Mirasbırakanın yerleşim yeri sulh hâkimi, istem üzerine veya re'sen tereke mallarının korunması ve hak sahiplerine geçmesini sağlamak üzere gerekli olan bütün önlemleri alır. Bu önlemler, özellikle kanunda belirtilen hâllerde terekede bulunan mal ve hakların yazımına, terekenin mühürlenmesine, terekenin resmen yönetilmesine ve vasiyetnamelerin açılmasına ilişkindir. Önlemlerle ilgili giderler, ileride terekeden alınmak üzere, başvuran kişi tarafından; önleme hâkimin re'sen karar verdiği hâllerde Devlet tarafından karşılanır.
Mirasbırakan, yerleşim yerinden başka bir yerde ölmüş ise, o yerin sulh hâkimi bu ölümü yerleşim yeri sulh hâkimine gecikmeksizin bildirir ve mirasbırakanın ölüm yerinde bulunan mallarının korunması için gerekli önlemleri alarak bununla ilgili dosyayı ve varsa vasiyetnameyi yerleşim yeri sulh hâkimine gönderir."

Türk Medeni Kanunu (TMK) Madde 590: Aşağıdaki sebeplerden birinin gerçekleşmesi hâlinde sulh hâkimi terekenin defterinin tutulmasına karar verir:

1. Mirasçılar arasında vesayet altına alınmış olan veya alınması gereken kimse varsa,

2. Mirasçılardan biri uzun süreden beri bulunamıyorsa ve temsilcisi de yoksa,

3. Mirasçılardan veya ilgililerden biri, ölüm tarihinden başlayarak bir ay içinde istemde bulunursa, Defter tutma işlemi gecikmeksizin tamamlanır.

Terekenin Tespiti Davası Açma Şartları Nelerdir?

Terekenin tespiti davası açmak için özel bir hukuki yararın bulunması gerekmektedir. Genellikle aşağıdaki durumlarda bu davaya başvurulur:

Mirasçılık Sıfatı: Davayı açan kişinin, miras bırakanın yasal veya atanmış bir mirasçısı olması şarttır. Mirasçılık sıfatının belgelenmesi (veraset ilamı) gerekir.
Terekenin Mevcudiyeti Hakkında Şüphe veya Bilgisizlik: Miras bırakanın malvarlığının (aktif ve pasiflerinin) tam olarak bilinmemesi, mirasçılar arasında terekenin içeriğine ilişkin şüphe veya anlaşmazlıkların bulunması. Örneğin, miras bırakanın gizli banka hesapları olduğu şüphesi, mirasçılardan birinin mal kaçırdığına dair şüpheler, miras bırakanın borçlarının tam olarak bilinememesi gibi durumlar.
Hukuki Yarar: Davacının, terekenin tespiti konusunda hukuki bir yararının bulunması. Bu yarar, mirasın adil ve şeffaf bir şekilde paylaşılmasını sağlamak, olası hak kayıplarını önlemek veya mirasla ilgili başka davalara (örneğin tenkis davası, ortaklığın giderilmesi davası) temel oluşturmak olabilir.

Terekenin Tespiti Davası Görevli Mahkeme:

Terekenin tespiti davaları, Sulh Hukuk Mahkemeleri'nde açılır. Bu davalar çekişmesiz yargı işi niteliğindedir.

Terekenin Tespiti Davası Yetkili Mahkeme:

Miras bırakanın son yerleşim yerinin bulunduğu yer Sulh Hukuk Mahkemesi yetkilidir.

Terekenin Tespiti Davasında Hangi Belgelere Başvurulur?

Nüfus kayıt örneği (miras bırakan ve mirasçılar için).
Mirasçılık belgesi (Veraset İlamı).
Varsa, miras bırakanın bilinen malvarlığına ilişkin belgeler (tapu kayıtları, araç ruhsatları, banka hesap cüzdanları/dökümleri, hisse senedi bilgileri vb.).
Varsa, miras bırakanın borçlarına ilişkin belgeler (kredi sözleşmeleri, senetler, icra takibi bilgileri vb.).

Terekenin Tespiti Davası Yargılama Aşaması:

Mahkeme, dava dilekçesini ve eklerini inceler.
Kurum Yazışmaları: Mahkeme, miras bırakan adına kayıtlı olabilecek malvarlığını ve borçlarını tespit etmek amacıyla ilgili tüm kurum ve kuruluşlara (Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, bankalar, Emniyet Genel Müdürlüğü (araçlar için), Vergi Daireleri, SGK, MERSİS/Ticaret Sicil Müdürlükleri (şirket hisseleri için), T.C. Kimlik Numarası üzerinden PTT hesapları vb.) müzekkere (resmi yazı) yazar. Bu müzekkereler aracılığıyla miras bırakanın tüm aktif ve pasifleri araştırılır.
Bilirkişi İncelemesi (Gerekirse): Karmaşık veya değerli tereke varlıklarının (örneğin sanat eserleri, şirket değerlemesi) tespiti veya değerlemesi için bilirkişi atanabilir.
Kasa Tespitleri veya Kiralık Kasa Açma: Miras bırakanın bir bankada kiralık kasası varsa, mahkeme kararıyla kiralık kasa açılarak içerisindeki ziynet eşyaları, belgeler, para veya diğer değerli eşyalar tespit edilebilir ve tutanağa bağlanabilir.
Tanık Dinlenmesi (Gerekirse): Miras bırakanın malvarlığı hakkında bilgi sahibi olan tanıkların beyanları alınabilir.
Terekenin Değerlemesi: Tespit edilen malvarlığının değeri, dava tarihi itibarıyla belirlenir.
Tüm araştırmalar ve delil toplama işlemleri tamamlandığında, mahkeme, miras bırakanın ölüm anındaki terekesinin (aktifler ve pasifler) dökümünü içeren bir tespit tutanağı düzenler.

Terekenin Tespiti Davasında Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar

Zamanaşımı Yoktur: Terekenin tespiti davası, miras bırakanın ölümünden sonra her zaman açılabilir. Belirli bir zamanaşımı veya hak düşürücü süresi yoktur. Ancak, ne kadar erken açılırsa, terekenin tespiti o kadar sağlıklı ve doğru olacaktır.
İhtiyati Tedbir Talebi: Terekenin kaçırılma riski varsa, dava dilekçesinde ihtiyati tedbir talebinde bulunularak miras bırakanın malvarlığına ilişkin işlemlerin (örneğin banka hesaplarından para çekilmesi, taşınmazların satılması) önlenmesi istenebilir. Bu, mirasçıların haklarını korumak açısından çok önemlidir.
Kapsam: Bu dava, sadece terekenin belirlenmesini sağlar. Mirasın paylaşımına ilişkin uyuşmazlıklar veya mirasçıların birbirlerinden alacak iddiaları bu davanın kapsamında değildir. Bunlar için ayrı davalar açılması gerekir.
Çekişmesiz Yargı Niteliği: Terekenin tespiti davası, genellikle çekişmesiz yargı işi olarak kabul edilir. Yani, taraflar arasında doğrudan bir hukuki uyuşmazlık (çekişme) yoktur; amaç, bir hukuki durumun (terekenin) belirlenmesidir. Ancak terekeye dahil olduğu iddia edilen bir malvarlığı konusunda mirasçılar arasında çekişme çıkarsa, bu kısım çekişmeli yargıya dönüşebilir.
Borçların Tespiti: Terekenin tespiti davası sadece aktifleri değil, aynı zamanda miras bırakanın vefat anındaki tüm borçlarını da tespit eder. Bu, mirasçıların mirası reddetme veya kabul etme kararı alırken de önemli bir bilgidir.

Terekenin Tespiti Davasında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Terekenin tespiti davası ile ortaklığın giderilmesi davası aynı şey midir?

Hayır, aynı şeyler değildir. Terekenin tespiti davası, sadece miras bırakanın vefat anındaki malvarlığı ve borçlarının nelerden ibaret olduğunu belirler ve kayıt altına alır. Ortaklığın giderilmesi davası (izale-i şüyu davası) ise, tespit edilen bu terekenin mirasçılar arasında nasıl paylaştırılacağına (aynen taksim veya satış yoluyla) karar verilmesini sağlar. Terekenin tespiti davası, genellikle ortaklığın giderilmesi davası öncesinde bir ön hazırlık niteliğindedir.

2. Miras bırakanın borçları da terekenin tespiti davasında belirlenir mi?

Evet, terekenin tespiti davası sadece aktifleri (malvarlığını) değil, aynı zamanda miras bırakanın vefat anındaki tüm pasiflerini (borçlarını) da tespit eder. Banka kredileri, vergi borçları, şahsi borçlar gibi tüm borçlar araştırılarak tutanağa geçirilir.

3. Terekenin tespiti davası açmak için bir zamanaşımı süresi var mı?

Hayır, terekenin tespiti davası için kanunda belirlenmiş özel bir zamanaşımı veya hak düşürücü süre bulunmamaktadır. Miras bırakanın ölümünden sonra her zaman açılabilir. Ancak, ne kadar erken açılırsa, terekenin doğru ve eksiksiz tespiti o kadar kolaylaşır.

4. Miras bırakanın tüm mirasçıları bu davayı açmak zorunda mı?

Hayır, terekenin tespiti davasını mirasçılardan herhangi biri tek başına açabilir. Tüm mirasçıların birlikte dava açma zorunluluğu yoktur.

5. Miras bırakanın gizlediği malvarlığı tespit edilebilir mi?

Evet, terekenin tespiti davası tam da bu amaçla açılır. Mahkeme, ilgili tüm kurumlara (bankalar, tapu müdürlüğü, trafik tescil, vergi daireleri vb.) müzekkereler yazarak miras bırakan adına kayıtlı tüm malvarlığını (ve borçlarını) araştırmasını ister. Bu sayede, miras bırakanın sağlığında gizlediği veya mirasçıların bilmediği malvarlıkları da ortaya çıkarılabilir.

6. Terekenin tespiti davası ne kadar sürer?

Davanın süresi, miras bırakanın malvarlığının ve borçlarının karmaşıklığına, araştırma yapılacak kurumların sayısına, mahkemenin iş yüküne ve olası uluslararası araştırmaların gerekip gerekmediğine bağlı olarak değişebilir. Genellikle birkaç aydan bir yıla veya daha uzun sürebilir.

Avukat Desteğinin Önemi

Terekenin tespiti davaları, genellikle mirasçıların miras bırakanın malvarlığı hakkında tam bilgiye sahip olmaması veya bazı mirasçıların bilgi vermekten kaçınması durumunda büyük önem taşır. Samsun'da açılacak davanızda SamsunMiras Hukuku alanında uzman bir avukattan hukuki destek almak, davanın doğru ve eksiksiz açılmasını sağlar.