Evlatlıktan Ret (Mirasçılıktan Çıkarma) - Samsun Avukat

Evlatlıktan Ret (Mirasçılıktan Çıkarma) ve Şartları

Türk Medeni Kanunu'muzda sıkça yanlış anlaşılan ancak hukuki açıdan büyük önem taşıyan konulardan biri de "evlatlıktan ret" kavramıdır. Toplumda yaygın olarak kullanılan bu ifade, aslında hukuki dilde "mirasçılıktan çıkarma" veya "ıskat" olarak adlandırılır. Bir kişinin, yasal mirasçısını miras hakkından yoksun bırakması anlamına gelen bu müessese, kanunda belirtilen sıkı şartlara tabidir. Peki, mirasçılıktan çıkarma nedir, hangi durumlarda geçerli olur ve bu işlemin hukuki sonuçları nelerdir? Bu makalemizde, mirasçılıktan çıkarmayı Türk Medeni Kanunu hükümleri ve Yargıtay içtihatları ışığında detaylı bir şekilde ele alacağız.

Mirasçılıktan Çıkarma (Iskat) Nedir?

Mirasçılıktan çıkarma (ıskat), mirasbırakanın, kanunda belirtilen haklı nedenlere dayanarak ve tek taraflı bir irade beyanıyla, yasal mirasçılarından birini miras hakkından tamamen veya kısmen yoksun bırakması işlemidir. Bu işlem, mirasbırakanın vefatından sonra mirasın paylaşımında ilgili mirasçının pay alamamasına neden olur.

Mirasçılıktan çıkarma, bir cezalandırma veya caydırıcılık aracı olarak değil, mirasbırakanın son arzularının ve aile düzeninin belirli ağır hallerde korunması amacıyla sınırlı olarak tanınmış istisnai bir haktır. Bu nedenle, mirasbırakanın sadece mirasçısıyla kişisel anlaşmazlıkları veya kırgınlıkları mirasçılıktan çıkarma için yeterli bir sebep teşkil etmez. Kanun koyucu, mirasçıların miras hakkını temel bir güvence altına almıştır ve bu haktan mahrum bırakılmaları ancak çok istisnai durumlarda mümkündür.

Mirasçılıktan Çıkarma (Iskat) Şartları Nelerdir?

Türk Medeni Kanunu'nun 510. maddesi, mirasbırakanın bir yasal mirasçısını mirasçılıktan çıkarabilmesi için varlığı zorunlu olan sınırlı ve ağır şartları açıkça düzenlemiştir. Bu şartlardan en az birinin bulunması ve ispatlanması gerekir:

Mirasçının Mirasbırakana Veya Mirasbırakanın Yakınlarından Birine Karşı Ağır Bir Suç İşlemesi:
- Bu şart, mirasçının mirasbırakanın kendisine, eşi, anne-babası veya çocuklarına karşı işlediği, hürriyeti bağlayıcı ceza gerektiren ve ağır nitelikteki bir suçu ifade eder.
- Örnek olarak, mirasbırakanı veya yakınlarından birini kasten öldürmek veya öldürme girişiminde bulunmak, ağır yaralama, cinsel saldırı, işkence, hürriyetten yoksun bırakma gibi suçlar bu kapsamda değerlendirilebilir.
- Suçun gerçekten işlenmiş olması ve bu durumun cezai bir hükümle sabit olması şart değildir; ancak mirasbırakanın bu suçu işlediğine dair kesin kanaati ve delillerin varlığı önemlidir.
Mirasçının Mirasbırakana Veya Mirasbırakanın Ailesi Üyelerine Karşı Aile Hukukundan Doğan Yükümlülüklerini Önemli Ölçüde Yerine Getirmemesi:
- Bu durum, mirasçı ile mirasbırakan arasındaki aile bağlarını temelden sarsacak nitelikte, sürekli ve ciddi bir ihlali ifade eder.
- Örnek olarak, mirasbırakanın yaşlılığında veya hastalığında bakıma muhtaç bırakılmasına rağmen ilgilenmemek, hiçbir şekilde ziyaret etmemek, maddi veya manevi destek yükümlülüğünü (eğer varsa) yerine getirmemek, mirasbırakanın onur ve saygınlığına ağır saldırılarda bulunmak gibi eylemler bu kapsama girebilir.
- Yargıtay, bu tür durumlarda ihlalin "önemli ölçüde" ve "sürekli" olmasına dikkat çekmekte, anlık kırgınlık veya basit tartışmaları mirasçılıktan çıkarma sebebi olarak kabul etmemektedir. Mirasçının kusurunun ağırlığı ve mirasbırakanla ilişkilerin telafisiz bir şekilde bozulmuş olması aranır.

Mirasçılıktan çıkarmanın hukuken geçerli olabilmesi için ayrıca şu şekil ve usul şartları da aranır:

Şekil Şartı: Mirasçılıktan çıkarma, ancak Türk Medeni Kanunu'nun miras sözleşmesi veya vasiyetname için öngördüğü şekil şartlarına uygun olarak yapılabilir. Sözlü beyanlar, basit bir mektup veya dilekçe ile mirasçılıktan çıkarma hukuken geçerli değildir. En yaygın yöntem, noterde resmi vasiyetname düzenletmektir.
İrade Serbestisi: Mirasbırakanın mirasçılıktan çıkarma iradesi, hiçbir baskı, tehdit, hata veya hile altında olmadan, özgür ve bilinçli bir şekilde oluşmuş olmalıdır.
Haklı Sebep Gösterme: Mirasbırakan, mirasçılıktan çıkarma nedenini (yukarıdaki 2 maddeden hangisine dayandığını) açık ve kesin bir şekilde vasiyetnamede veya miras sözleşmesinde belirtmek zorundadır. Nedenin belirsiz olması, mirasçılıktan çıkarma işlemini geçersiz kılabilir.

Mirasçılıktan Çıkarma Nasıl İspat Edilir?

Mirasçılıktan çıkarma, mirasbırakan ancak buna ilişkin tasarrufunda çıkarma

sebebini belirtmişse geçerlidir. Mirasçılıktan çıkarılan kimse itiraz ederse, belirtilen sebebin varlığını ispat, çıkarmadan yararlanan mirasçıya veya vasiyet alacaklısına düşer.

Sebebin varlığı ispat edilememiş veya çıkarma sebebi tasarrufta belirtilmemişse tasarruf,

mirasçının saklı payı dışında yerine getirilir; ancak, mirasbırakan bu tasarrufu çıkarma sebebi hakkında düştüğü açık bir yanılma yüzünden yapmışsa, çıkarma geçersiz olur.

Mirasçılıktan Çıkarma İşleminin Sonuçları Nelerdir?

Mirasçılıktan çıkarılan kimse, mirastan pay alamayacağı gibi; tenkis davası da açamaz. Mirasbırakan başka türlü tasarrufta bulunmuş olmadıkça, mirasçılıktan çıkarılan kimsenin miras payı, o kimse mirasbırakandan önce ölmüş gibi, mirasçılıktan çıkarılanın varsa altsoyuna, yoksa mirasbırakanın yasal mirasçılarına kalır. Mirasçılıktan çıkarılan kimsenin altsoyu, o kimse mirasbırakandan önce ölmüş gibi saklı payını isteyebilir.

Borç Ödemeden Aciz Sebebiyle Mirasçılıktan Çıkarma Nedir?

Mirasbırakan, hakkında borç ödemeden aciz belgesi bulunan altsoyunu, saklı payının yarısı için mirasçılıktan çıkarabilir. Ancak, bu yarıyı mirasçılıktan çıkarılanın doğmuş ve doğacak çocuklarına özgülemesi şarttır. Miras açıldığı zaman borç ödemeden aciz belgesinin hükmü kalmamışsa veya belgenin kapsadığı borç tutarı mirasçılıktan çıkarılanın miras payının yarısını aşmıyorsa, mirasçılıktan çıkarılanın istemi üzerine çıkarma iptal olunur.

Mirasçılıktan Çıkarma Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Birini "evlatlıktan ret" etmek için ne yapmalıyım? Sadece sözlü olarak söylemem yeterli mi?

Hukuken "evlatlıktan ret" diye bir kavram yoktur, "mirasçılıktan çıkarma" (ıskat) vardır. Sadece sözlü olarak söylemeniz kesinlikle yeterli değildir. Bu işlemi yapabilmeniz için Türk Medeni Kanunu'nun 510. maddesinde belirtilen haklı nedenlerden (ağır suç işleme veya aile yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmeme) birinin var olması ve bu işlemin noterde resmi vasiyetname şeklinde veya miras sözleşmesi ile yazılı olarak, kanuni şekil şartlarına uygun bir şekilde yapılması zorunludur. Ayrıca mirasçılıktan çıkarma nedenini açıkça belirtmeniz gerekir.

Mirasçılıktan çıkarma, kişinin tüm haklarını elinden alır mı?

Hayır, mirasçılıktan çıkarma sadece miras hukukundan doğan mirasçılık hakkını (yani mirasbırakanın vefatı halinde terekesinden pay alma hakkını) ortadan kaldırır. Kişinin diğer medeni hakları veya varsa üçüncü kişilerden alacağı diğer haklar (örneğin bir işyerinden alacağı kıdem tazminatı) bu işlemden etkilenmez.

Oğlumu yıllardır hiç arayıp sormuyor, bana bakmıyor. Bu durumda onu mirasçılıktan çıkarabilir miyim?

Mirasçılıktan çıkarmanın ikinci şartı, "aile hukukundan doğan yükümlülüklerin önemli ölçüde yerine getirilmemesi"dir. Oğlunuzun sizi hiç arayıp sormaması veya bakım yükümlülüğünü (eğer kanunen bu yükümlülüğü varsa) yerine getirmemesi, bu kapsamda değerlendirilebilir. Ancak, bu durumun "önemli ölçüde" ve "sürekli" olması gerekir. Her vaka kendi özelinde değerlendirilir ve ispat yükü diğer mirasçılara düşer. Bu konuda bir avukattan detaylı hukuki danışmanlık almanız önemlidir.

Mirasçılıktan çıkarma işlemimi iptal ettirebilir miyim?

Evet, eğer mirasçılıktan çıkarma işlemi kanuni şartlara uygun yapılmamışsa (örneğin neden belirtilmemişse, sebep haklı değilse veya şekil şartına uyulmamışsa), mirasçılıktan çıkarılan kişi veya diğer ilgililer, mirasbırakanın ölümünden sonra iptal davası açarak bu işlemin geçersizliğini talep edebilirler.

Birini mirasçılıktan çıkarmak yerine, ona hiç miras bırakmamak için başka yollar var mı?

Evet, mirasçılıktan çıkarma dışında da bazı seçenekler mevcuttur. Örneğin, mirasbırakan sağlığında malvarlığının büyük bir kısmını istediği kişilere bağışlayabilir. Ancak bu durumda da saklı paylı mirasçıların (altsoy, eş, anne-baba) saklı paylarını ihlal eden bağışlamalar için tenkis davası açma hakları bulunmaktadır. Mirasçılıktan çıkarma, saklı payı da ortadan kaldıran istisnai bir yoldur. Miras planlaması yaparken bir avukatla görüşmeniz en sağlıklı yoldur.