Muvazaa Nedeniyle Araç Satışının İptali Davası - Samsun Avukat

Muvazaa Nedeniyle Araç Satışının İptali Davası

Hukuk sistemimizde muvazaa, en çok tartışılan ve uyuşmazlık konusu yapılan kavramlardan biridir. Özellikle taşınır ve taşınmaz satışlarında, yani ev, arsa, araç gibi değerli malların devrinde sıkça karşımıza çıkar. Muvazaa kısaca, tarafların üçüncü kişileri aldatmak amacıyla gerçekte yapmak istemedikleri bir işlemi yapmış gibi göstermeleri anlamına gelir. Bu durum araç satışlarında oldukça yaygındır. Peki neden araç satışları muvazaaya konu olur? Bunun birçok sebebi vardır. Çoğu zaman borçlular, alacaklılarının icra takibinden kurtulmak için üzerlerindeki araçları yakınlarına devreder. Bazen ise yüksek vergilerden kaçınmak amacıyla satış bedeli gerçekte olduğundan düşük gösterilir. Hatta kimi zaman trafik cezaları veya haciz riskinden kurtulmak için araç başkası adına tescil ettirilir. Bu tür muvazaalı işlemler hukuken geçersizdir. İşte bu noktada “Muvazaa Nedeniyle Araç Satışının İptali Davası” devreye girer.

Araç satışlarının noter huzurunda yapılması zorunluluğu, muvazaa ihtimalini tamamen ortadan kaldırmaz. Çünkü noter satışı yalnızca şekli bir işlemdir. Tarafların gerçek iradesini araştırmaz. Yani satış noter önünde yapılmış olsa bile, gerçekte muvazaa varsa bu işlem geçersiz kabul edilebilir. Son yıllarda özellikle icra takiplerinin artmasıyla birlikte bu davaların sayısı da artmıştır. Borçluların mal kaçırmak amacıyla yaptıkları araç satışlarının iptali için alacaklılar sıklıkla dava açmaktadır. Bu nedenle bu konu hem uygulamacılar hem de araç alım satımı yapan kişiler için büyük önem taşımaktadır.

Muvazaanın Hukuki Tanımı ve Unsurları

Muvazaa, Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 19. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, tarafların üçüncü kişileri aldatmak amacıyla yaptıkları görünüşteki sözleşme hükümsüzdür. Tarafların gerçek iradeleri başka bir hukuki işlem üzerine yoğunlaşmışsa, o işlem geçerlidir.

Muvazaanın üç temel unsuru vardır

Tarafların anlaşması: Taraflar, görünüşte bir işlem yapma konusunda anlaşmış olmalıdır. Örneğin, araç satışında borçlu ile yakın akrabası anlaşarak satış yapıyormuş gibi görünür.
Gerçek irade ile görünüşteki irade arasındaki fark: Görünürde araç satışı yapılır ama aslında amaç borçtan mal kaçırmaktır.
Üçüncü kişileri aldatma kastı: En önemli unsur budur. Muvazaa daima üçüncü kişilere karşı yapılır. Örneğin, alacaklıyı, devleti veya diğer kişileri aldatmak amacıyla yapılır.

Muvazaa türleri ise ikiye ayrılır

Mutlak muvazaa: Tarafların aslında hiçbir hukuki işlem yapma niyeti yoktur. Örneğin, borçlunun aracını gerçekte satma niyeti olmadan yakınına devretmesi.
Nisbi muvazaa: Taraflar bir işlem yapmak ister ama bu işlemi başka bir işlem gibi gösterir. Örneğin, aracın gerçek satış bedeli 1.000.000 TL iken, 300.000 TL olarak gösterilmesi.

Araç satışlarında genellikle nisbi muvazaa karşımıza çıkar. Çünkü satış gerçekten yapılır ama bedel düşük gösterilir ya da satış farklı bir amaçla yapılır.

Araç Satışlarında Muvazaa Durumları

Araç satışları pratikte en sık muvazaa yapılan işlemlerden biridir. Bunun sebepleri arasında aracın kolayca devredilebilmesi, yüksek maddi değer taşıması ve noter satışının yaygın olması yer alır.

Borçtan Mal Kaçırma Amaçlı Muvazaa

Borçlu kişi, alacaklılarının haciz tehdidinden kurtulmak için aracı yakınlarına devreder. Bu durumda satış görünürde yapılır ama gerçekte mal kaçırma vardır. Yargıtay bu tür işlemleri geçersiz saymaktadır.

Vergi Avantajı İçin Muvazaa

Kimi zaman taraflar vergi ve harçlardan kaçmak için satış bedelini düşük gösterir. Örneğin, 1 milyon liralık araç 100 bin liraya satılmış gibi gösterilir. Bu durumda görünüşteki satış geçersizdir.

Trafik Cezaları ve İcra Takiplerinden Kaçınma

Bazı kişiler, üzerlerindeki araçlara gelen trafik cezalarından kurtulmak için araçlarını başka kişilerin üzerine geçirir. Ancak araç fiilen kendilerinde kalır. Bu da tipik bir muvazaa örneğidir.

Uygulamada Örnek Senaryolar

Borçlunun, hacizden kaçırmak için aracını kardeşine devretmesi,
Araç satışı yapılmış gibi gösterilmesine rağmen bedelin ödenmemesi,
Satış yapıldığı halde aracın kullanımının satıcıda kalması.

Muvazaalı Araç Satışının Geçerliliği

Araç satışları hukuken noter huzurunda yapılmak zorundadır. Noterde satış yapılmadan, yalnızca adi yazılı sözleşmeyle araç devredilemez. Ancak noter satışının yapılmış olması, işlemi her zaman geçerli kılmaz.

Eğer satış muvazaalıysa, yani tarafların gerçek iradesi farklıysa, noter satışı da geçersiz sayılır. TBK m. 19’a göre, muvazaalı işlemler hükümsüzdür.

Örneğin, bir borçlunun aracını hacizden kurtarmak amacıyla kardeşine satması halinde noter satışı yapılmış olsa bile işlem geçersizdir. Çünkü tarafların gerçek amacı satış değil, mal kaçırmadır.

Bu durumda, alacaklılar veya ilgili kişiler dava açarak satışın muvazaa nedeniyle iptalini isteyebilirler.

Muvazaa Nedeniyle Araç Satışının İptali Davası

Muvazaa nedeniyle araç satışının iptali için açılacak dava, uygulamada en çok başvurulan yollardan biridir.

Dava Açma Hakkı Olanlar

Alacaklılar (borçlunun mal kaçırdığını iddia eden kişiler),
Mirasçılar (muris muvazaası iddiasıyla),
Gerçek hak sahipleri.

İptal Davası Davalı Taraf Kimdir?

Genellikle araç satışında görünüşteki işlemin tarafları davalı konumundadırlar. Eğer alıcı aracı başka birine devrettiyse, yeni malik de davaya dahil edilebilir.

İptal Davası Görevli ve Yetkili Mahkeme

Görevli mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemesi
Yetkili mahkeme: Davalının yerleşim yeri veya satışın yapıldığı yer mahkemesi

Dava Dilekçesinde Dikkat Edilecek Hususlar

Muvazaanın neden yapıldığının ayrıntılı açıklanması,
Satış bedeli ile piyasa değeri arasındaki farkın vurgulanması,
Araç fiilen kimin elinde olduğunun belirtilmesi,
İspat araçlarının (banka dekontu, tanık vb.) sunulması.

Muvazaa Nedeniyle Araç Satışının İptali Davası İspat Yöntemleri

Muvazaa nedeniyle araç satışının iptali davasında en kritik aşama ispattır. Çünkü muvazaa iddiasında bulunan taraf, iddiasını güçlü delillerle desteklemek zorundadır.

Yazılı Deliller

En önemli delil, satış sözleşmesi ve satış bedeline ilişkin belgeleridir. Eğer satış bedeli bankadan ödenmemişse, bedelin gerçekte ödenmediği iddiası güç kazanır. Yargıtay birçok kararında, satış bedelinin banka üzerinden yapılmamasını muvazaanın göstergesi kabul etmiştir.

Tanık Beyanları

Tarafların yakın çevresinden alınan tanık beyanları da önemli bir ispat aracıdır. Örneğin, aracın satıştan sonra fiilen satıcı tarafından kullanılmaya devam ettiğini bilen tanıklar, muvazaayı doğrulayabilir.

Banka Dekontları ve Satış Bedeli İncelemesi

Gerçek satışlarda, bedel genellikle banka yoluyla ödenir. Eğer dekont yoksa veya sembolik bir tutar yatırılmışsa, bu muvazaanın en büyük kanıtıdır. Ayrıca satış bedeli ile aracın piyasa değeri arasındaki büyük fark da güçlü bir delildir.

Araç Üzerindeki Fiili Kullanım ve Tasarruf

Eğer araç görünürde alıcıya satılmış ama satıcı tarafından kullanılmaya devam ediliyorsa, bu da muvazaanın en açık işaretidir. Trafik cezalarının kime kesildiği, araç sigortasının kimin üzerine yapıldığı gibi veriler dava dosyasında büyük önem taşır.

Sonuç olarak, muvazaa davalarında delil çeşitliliği çok önemlidir. Tek bir belgeye değil, tüm delillerin birlikte değerlendirilmesine ihtiyaç vardır.

Yargıtay Kararları Işığında Muvazaalı Araç Satışları

Yargıtay, araç satışlarında muvazaa iddialarını çok kez incelemiş ve yerleşik içtihatlar geliştirmiştir.

Muvazaa Kriterleri

Satış bedeli ile aracın piyasa değeri arasında büyük fark olması,
Satıştan sonra aracın yine satıcı tarafından kullanılmaya devam edilmesi,
Bedelin banka üzerinden ödenmemesi,
Satıcının borçlu olup, malvarlığını alacaklılardan kaçırmak istemesi.

Borçtan Mal Kaçırma Amaçlı Satışlar

Yargıtay, özellikle icra takibi altındaki kişilerin yaptıkları araç satışlarını titizlikle incelemektedir. Eğer satışın tek amacı alacaklılardan mal kaçırmaksa, bu satış geçersiz kabul edilmektedir.

Üçüncü Kişilerin Korunması

Burada önemli bir nokta, alıcının iyi niyetli olup olmamasıdır. Eğer alıcı gerçekten aracı satın almış ve bedelini ödemişse, iyi niyetli üçüncü kişi korunur. Ancak muvazaa alıcının da bilgisi dahilinde yapılmışsa, iptal kaçınılmazdır.

Yargıtay, aile içi yapılan araç satışlarına da şüpheyle yaklaşmaktadır. Özellikle borçlu kişilerin eşleri veya çocukları üzerine araç devretmeleri çoğu zaman muvazaa olarak kabul edilmektedir.

Muvazaa ile Tasarrufun İptali Davası Arasındaki Fark

Bu iki dava sıklıkla birbirine karıştırılır.

Muvazaa Nedeniyle İptal Davası

TBK m. 19’a dayanır.
İşlemin baştan itibaren hükümsüz olduğunu ileri sürer.
İptal talebiyle açılır.

Tasarrufun İptali Davası

İcra ve İflas Kanunu m. 277 ve devamında düzenlenmiştir.
Borçlunun alacaklıdan mal kaçırmak amacıyla yaptığı tasarrufları hedef alır.
İşlem geçerli kabul edilir ama alacaklıya karşı hükümsüz sayılır.

Farkları

Muvazaa davası işlemi tamamen hükümsüz kılarken, tasarrufun iptali davası yalnızca alacaklıya karşı sonuç doğurur.
Muvazaa davasında herkes dava açabilirken, tasarrufun iptali davasını sadece alacaklı açabilir.

Özetle, araç satışında muvazaa iddiası varsa doğrudan muvazaa nedeniyle iptal davası açılır. Ancak borçtan mal kaçırma amaçlı satış söz konusuysa, alacaklı tasarrufun iptali davası açmayı tercih edebilir.

Araç Satışının İptali Davasında Sıkça Sorulan Sorular

Alıcı iyi niyetli ise satış geçerli midir?

Evet. Eğer alıcı gerçekten bedel ödeyerek aracı satın almışsa ve muvazaadan haberi yoksa, satış geçerlidir. İyi niyetli üçüncü kişiler Türk Medeni Kanunu’nun koruması altındadır.

Aile içi araç satışları iptal edilebilir mi?

Evet. Yargıtay aile içi satışlara şüpheyle yaklaşmaktadır. Eğer satış bedeli ödenmemiş veya araç satıcı tarafından kullanılmaya devam ediliyorsa, iptal edilebilir.

Satış bedeli düşük gösterilmişse iptal mümkün mü?

Eğer bedel sembolik düzeyde düşükse, bu durum muvazaanın güçlü göstergesidir. Ancak sadece düşük bedel tek başına yeterli olmayabilir; diğer delillerle desteklenmesi gerekir.

Noterde yapılan satış da iptal edilebilir mi?

Evet. Noterde yapılmış olsa bile, muvazaa varsa satış hükümsüzdür. Noter işlemi sadece şekil şartıdır, gerçek iradeyi garanti etmez.

Aracı devralan kişi daha sonra üçüncü bir kişiye satarsa ne olur?

İlk satış muvazaalı olsa bile, aracı daha sonra iyi niyetli bir üçüncü kişiye alan kişi korunur. Bu durumda dava doğrudan ikinci alıcıya karşı açılamaz.

Muvazaa nedeniyle araç satışının iptali davasını kim açabilir?

Alacaklılar, mirasçılar veya menfaati ihlal edilen kişiler dava açabilir.

İptal davası için süre var mı?

Genel zamanaşımı süreleri uygulanır. Ancak tasarrufun iptali davasında özel süreler vardır (5 yıl).

Satış iptal edilirse araç kime döner?

Araç, hukuken satıcının üzerinde kalmış sayılır. Tapu gibi tescil işlemleri de buna göre düzeltilir.

Bedeli ödenmiş ama düşük gösterilmiş satış geçerli midir?

Eğer bedel fiilen ödenmişse, sadece düşük gösterilmesi iptali gerektirmez. Ancak vergi mevzuatı bakımından cezai yaptırımlar uygulanabilir.

Muvazaa iddiası nasıl ispat edilir?

Banka dekontları, tanıklar, aracın kimin kullanımında olduğu, satış bedeli ile piyasa değeri arasındaki fark en önemli ispat araçlarıdır.

Muvazaa Nedeniyle Araç Satışının İptali Davası

Muvazaa nedeniyle araç satışının iptali davası, özellikle son yıllarda artan icra takipleriyle birlikte çok daha önem kazanmıştır. Borçluların malvarlıklarını gizlemek amacıyla yakınlarına araç devretmeleri, uygulamada en sık karşılaşılan muvazaa örneklerinden biridir. Bu tür muvazaalı satışlar, hukuken geçersizdir. Ancak geçersizliğin ortaya konulabilmesi için dava açılması ve güçlü delillerin sunulması gerekir. Yargıtay’ın yerleşik içtihatları, muvazaanın ispatı için satış bedeli, fiili kullanım ve tarafların ekonomik durumu gibi kriterlere büyük önem vermektedir.

Sonuç olarak, araç alım satımlarında hem satıcı hem de alıcı tarafın dikkatli olması, özellikle de noter satışlarının sadece şekli değil, maddi açıdan da gerçek bir iradeye dayanması büyük önem taşır. Aksi halde, ileride satış iptali davası ile karşı karşıya kalmak kaçınılmazdır.