İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Davası - Samsun Avukat

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları: Unsurları, Tazminatı ve Hukuki Boyutu

Çalışma hayatında işçiler, emeklerini ortaya koyarken kimi zaman çeşitli risklerle karşı karşıya kalırlar. İş kazaları ve meslek hastalıkları, işçilerin en büyük tehlikelerinden ikisini oluşturur. Özellikle ağır sanayi, inşaat, maden, tarım ve sağlık sektörlerinde iş kazaları çok daha sık görülmektedir. Bunun yanı sıra gürültü, toz, kimyasal maddeler gibi zararlı faktörlere uzun süre maruz kalan işçilerde de meslek hastalıkları ortaya çıkabilmektedir.

Türkiye’de iş kazası ve meslek hastalıkları yalnızca bireysel bir sorun değil, aynı zamanda toplumsal ve ekonomik boyutu olan ciddi bir meseledir. İşçi sağlığı ve güvenliğinin korunması, iş hukukunun temel amaçlarından biridir. Bu nedenle mevzuatta hem iş kazaları hem de meslek hastalıkları ayrıntılı biçimde düzenlenmiş ve işçilere birçok hak tanınmıştır.

Bu yazıda, iş kazası ve meslek hastalıklarının hukuki tanımı, unsurları, tazminat hakları, işverenin sorumlulukları ve SGK’nın rolü ele alınacak; ayrıca Google’da en çok sorulan sorulara da yanıt verilecektir.

İş Kazası Nedir?

İş kazası, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda tanımlanmıştır. Buna göre iş kazası, “sigortalının işyerinde bulunduğu sırada veya işin yürütümü sırasında meydana gelen ve sigortalıyı bedenen ya da ruhen engelli hale getiren olay”dır.

İş kazasının en bilinen örnekleri arasında inşaatta yüksekten düşme, makinaya elini kaptırma, elektrik çarpması, patlama veya işyerinde yaşanan yangınlar yer alır. Ancak iş kazası yalnızca işyerinde meydana gelen olaylarla sınırlı değildir. Örneğin;

İşçinin işverence sağlanan taşıtla işe gidiş-gelişi sırasında yaşadığı trafik kazası,
İşçinin görevli olarak başka yere gönderildiğinde uğradığı kaza,
Emziren kadın işçinin süt izninde uğradığı kaza,

da iş kazası kapsamında değerlendirilir.

Bu geniş tanım, işçinin korunmasını amaçlar. Çünkü işçi, işverenin kontrolünde olduğu sürece ortaya çıkan tehlikelerden dolayı güvence altında olmalıdır.

İş Kazasının Unsurları

Bir olayın iş kazası sayılabilmesi için bazı unsurların gerçekleşmesi gerekir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

Sigortalı Olmak: Olayın mağduru, SGK kapsamında sigortalı olmalıdır. Sigortasız çalışanlar için de iş kazası iddiası ileri sürülebilir; ancak bu durumda öncelikle sigortalılığın tespiti gerekir.
İşyerinde veya İşin Yürütümü Sırasında Meydana Gelmesi: Kaza, işyerinde, işverenin sağladığı araçta veya işin ifası sırasında gerçekleşmelidir. İşverenin yetkilendirmesiyle yapılan faaliyetler de bu kapsamdadır.
Ani ve Dıştan Gelen Bir Olay Olması: İş kazası, genellikle aniden meydana gelen, dışsal bir etkiden kaynaklanan olaydır. Örneğin, bir işçinin ayağına ağır bir cismin düşmesi.
Bedensel veya Ruhsal Zarar: Olay sonucunda işçi bedensel ya da ruhsal açıdan zarara uğramalıdır. Yaralanma, sakatlanma, ölüm veya psikolojik travma iş kazasının sonuçları arasındadır.

Bu unsurlar bir araya geldiğinde, meydana gelen olay hukuken iş kazası olarak kabul edilir ve işçiye tazminat ile sosyal güvenlik hakları doğar.

Meslek Hastalığı Nedir?

Meslek hastalığı, işçinin yaptığı işin niteliği nedeniyle sürekli olarak maruz kaldığı etkenler sonucu ortaya çıkan hastalıktır. 5510 sayılı Kanun, meslek hastalığını “sigortalının çalıştığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı hastalık” olarak tanımlar.

Örneğin:

Gürültülü ortamda çalışan işçilerde işitme kaybı,
Tozlu madenlerde çalışanlarda pnömokonyoz (kömür işçisi hastalığı),
Kimyasallara maruz kalan işçilerde cilt ve solunum hastalıkları,
Bilgisayar başında uzun süre çalışanlarda kas-iskelet sistemi rahatsızlıkları

meslek hastalığı olarak kabul edilir.

Meslek hastalığı iş kazasından farklıdır. Çünkü iş kazası ani bir olayla meydana gelirken, meslek hastalığı uzun süreli maruziyet sonucu ortaya çıkar. Ancak her iki durumda da işçiye sosyal güvenlik hakları ve tazminat hakkı tanınır.

Meslek Hastalıklarının Unsurları

Bir hastalığın meslek hastalığı sayılabilmesi için şu unsurların gerçekleşmesi gerekir:

İşin Niteliğinden Kaynaklanma: Hastalığın, işçinin yaptığı işin özelliklerinden kaynaklanması gerekir. Yani hastalık ile yapılan iş arasında doğrudan bağlantı bulunmalıdır.
Uzun Süreli Maruziyet: Meslek hastalıkları genellikle uzun süre boyunca toz, kimyasal madde, radyasyon, gürültü gibi zararlı faktörlere maruz kalmak sonucu ortaya çıkar.
Çalışma Gücünü Etkileme: Ortaya çıkan hastalık, işçinin bedensel veya ruhsal sağlığını bozmalı, çalışma gücünü kısmen ya da tamamen kaybettirmelidir.
Tıbbi ve Hukuki Tespit: Hastalığın meslek hastalığı olup olmadığı SGK’nın yetkilendirdiği sağlık kurumlarının raporuyla belirlenir.

Meslek hastalıklarında ispat süreci iş kazasına göre daha zordur. Çünkü hastalığın işten kaynaklandığını göstermek için tıbbi raporlar, işyeri ortam ölçümleri ve uzun süreli veriler gerekir. Bu nedenle meslek hastalıkları davaları çoğu zaman daha uzun sürer.

İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Farkları

İş kazası ve meslek hastalığı kavramları çoğu zaman karıştırılır. Her ikisi de işçinin sağlığını olumsuz etkileyen, SGK ve işveren sorumluluğunu doğuran olaylardır. Ancak hukuken önemli farklılıkları vardır:

Oluş Şekli:
- İş kazası ani ve beklenmedik bir olay sonucu ortaya çıkar. Örneğin, yüksekten düşme veya elektrik çarpması.
- Meslek hastalığı ise uzun süreli maruziyetin sonucudur. Örneğin, kimyasal maddelerle yıllarca çalışan bir işçide cilt hastalığı oluşması.
İspat Kolaylığı:
- İş kazası genellikle tanık, tutanak veya hastane raporuyla kolayca ispatlanır.
- Meslek hastalığında ise hastalığın işten kaynaklandığını kanıtlamak zordur. SGK’nın yetkilendirdiği sağlık kurumlarından rapor alınması gerekir.
Tazminat Hesaplaması:
- İş kazasında tazminat genellikle kaza tarihinden itibaren hesaplanır.
- Meslek hastalığında ise hastalığın ortaya çıktığı ve raporlandığı tarih esas alınır.
Sonuçları:
- İş kazası, işçinin kısa sürede iş göremez hale gelmesine veya ölümüne neden olabilir.
- Meslek hastalıkları ise genellikle ilerleyici ve kroniktir. İşçinin yaşam boyu sağlık sorunları yaşamasına sebep olabilir.

Her iki durumda da işçiye maddi ve manevi tazminat hakkı tanınır. Ayrıca SGK, işçinin tedavi masraflarını karşılamakla yükümlüdür.

İş Kazası Bildirimi ve Süreç

İş kazası meydana geldiğinde işverenin en önemli sorumluluklarından biri kazayı zamanında bildirmektir. Kanuna göre:

İşveren, iş kazasını en geç 3 iş günü içinde SGK’ya bildirmek zorundadır.
Bildirim, “İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu” doldurularak yapılır.
Ayrıca işveren, kazanın meydana gelmesinden hemen sonra durumu kolluk kuvvetlerine (polis/jandarma) da bildirmekle yükümlüdür.

Eğer işveren bu bildirimleri yapmazsa idari para cezasıyla karşılaşır. Dahası, işçinin uğradığı zararlardan dolayı da hukuki sorumluluğu doğar.

İş kazası sonrası süreç şu şekilde işler:

İşçi veya yakınları, iş kazasını SGK’ya da doğrudan bildirebilir.
SGK, müfettiş görevlendirerek olayın gerçekten iş kazası olup olmadığını araştırır.
Olayın iş kazası olduğuna karar verilirse, işçi SGK’dan geçici iş göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik geliri alır.

Bu nedenle iş kazası mağdurlarının hak kaybına uğramaması için hem işverenin hem de işçinin bildirim yükümlülüğünü yerine getirmesi çok önemlidir.

İş Kazası ve Meslek Hastalıklarında Tazminat Hakları

İş kazası ya da meslek hastalığı geçiren bir işçinin en temel hakkı tazminattır. Tazminat iki boyutta değerlendirilir:

SGK’dan sağlanan haklar
İşverenin sorumluluğundan doğan tazminatlar

Maddi Tazminat Türleri:

Tedavi giderleri: SGK tarafından karşılanır.
Geçici iş göremezlik ödeneği: İşçi çalışamadığı dönemde günlük ödeme alır.
Sürekli iş göremezlik geliri: İşçi, çalışma gücünü kısmen veya tamamen kaybetmişse ömür boyu maaş bağlanır.
Gelir kaybı tazminatı: İşverenin kusuru varsa ayrıca maddi tazminat davası açılabilir.

Manevi Tazminat:

İş kazası veya meslek hastalığı işçinin hayatını derinden etkiler. Bu durumda işçi ya da ölümü halinde yakınları, işverenden manevi tazminat talep edebilir. Bu tazminat, yaşanan acı ve üzüntünün karşılığıdır.

Destekten Yoksun Kalma Tazminatı:

Eğer işçi iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle vefat ederse, geride kalan eş, çocuk ve anne-baba destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilir.

Sürekli İş Göremezlik Geliri

İş kazası veya meslek hastalığı sonucunda işçinin çalışma gücü azalmışsa, SGK tarafından sürekli iş göremezlik geliri bağlanır.

Kısmi iş göremezlik: İşçi çalışma gücünün belli bir kısmını kaybetmişse, kayıp oranına göre gelir bağlanır. Örneğin %30 kayıp varsa, işçinin maaşının %30’u oranında gelir ödenir.
Tam iş göremezlik: İşçi çalışma gücünü tamamen kaybetmişse, maaşının %100’üne denk gelen gelir bağlanır.
Hesaplama yöntemi: Gelir, işçinin prime esas kazançlarına ve iş göremezlik oranına göre hesaplanır.

Bu gelir, ömür boyu ödenir ve işçinin sosyal güvencesini garanti altına alır.

Ölüm Halinde Haklar

İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle işçi hayatını kaybederse, geride kalan hak sahiplerine şu haklar tanınır:

Dul ve yetim aylığı: İşçinin eşi ve çocuklarına maaş bağlanır.
Anne-babaya aylık: İşçinin anne ve babası muhtaç durumdaysa, onlara da aylık bağlanabilir.
Cenaze ödeneği: Ölüm halinde SGK tarafından cenaze yardımı yapılır.
Manevi tazminat: Yakınlar, işverene karşı ayrıca manevi tazminat davası açabilir.

Bu düzenlemeler, işçinin ölümü halinde ailesinin sosyal güvencesiz kalmasını önlemeyi amaçlar.

İşverenin Hukuki Sorumluluğu

İş kazaları ve meslek hastalıklarında işverenin sorumluluğu çok büyüktür. İş Kanunu’na göre işveren, işçilerin sağlığını ve güvenliğini sağlamak için gerekli her türlü önlemi almakla yükümlüdür.

İşverenin Yükümlülükleri:

İşyerinde risk analizi yapmak
Koruyucu ekipman sağlamak
Çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği eğitimi vermek
Denetim ve gözetim yapmak

Eğer işveren bu yükümlülüklerini yerine getirmezse ve iş kazası meydana gelirse, kusursuz olsa bile sorumluluğu doğabilir. Çünkü Yargıtay içtihatlarına göre işverenin iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini eksiksiz alma “objektif sorumluluğu” vardır.

Bu nedenle işveren, işçiye veya yakınlarına hem maddi hem de manevi tazminat ödemek zorunda kalabilir. Ayrıca SGK, işçiye yaptığı ödemeleri işverene rücu ederek geri talep edebilir.

SGK’nın Rolü ve Sağladığı Haklar

İş kazası veya meslek hastalığı meydana geldiğinde devreye giren en önemli kurum Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)’dır. SGK, işçinin mağduriyetini azaltmak için hem tedavi hizmetlerini karşılar hem de işçinin gelir kaybını telafi eder.

SGK’nın Sağladığı Başlıca Haklar:

Tedavi giderleri: İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle yapılan tüm tedavi masrafları SGK tarafından karşılanır. İşçinin özel hastaneye gitmesi halinde de belirli oranda ödeme yapılır.
Geçici iş göremezlik ödeneği: İşçi çalışamaz hale geldiğinde, raporlu olduğu süre boyunca günlük ödeme alır. Bu ödeme işçinin günlük kazancına göre hesaplanır.
Sürekli iş göremezlik geliri: İşçi çalışma gücünü kaybederse ömür boyu maaş bağlanır.
Hak sahiplerine aylık: İşçi vefat ederse, geride kalan eş, çocuk ve bazı durumlarda anne-babaya maaş bağlanır.
Cenaze ödeneği: Ölüm halinde defin masrafları için belirli bir miktar ödeme yapılır.

SGK, bu ödemeleri yaptıktan sonra işverenin kusurlu olduğunu tespit ederse, yaptığı masrafları işverenden geri isteyebilir. Buna rücu hakkı denir. Bu durum, işverenler açısından ciddi bir mali yük oluşturur.

İş Kazası ve Meslek Hastalığı Davaları

İş kazası ve meslek hastalığı sonrası işçi veya hak sahipleri, işveren aleyhine tazminat davası açabilir. Ayrıca SGK’nın yaptığı ödemelerin yeterli olmadığı durumlarda da bu davalar gündeme gelir.

Görevli ve Yetkili Mahkeme:

Bu davalar, İş Mahkemeleri’nde açılır. Eğer iş mahkemesi bulunmuyorsa, Asliye Hukuk Mahkemesi iş davalarına bakar. Yetkili mahkeme ise işyerinin bulunduğu yer mahkemesidir.

İspat Yükü:

İş kazasında, kazanın işyerinde veya işin yürütümü sırasında meydana geldiğini işçi ispatlar.
Meslek hastalığında ise işçi, hastalığın yaptığı işten kaynaklandığını raporlarla ortaya koymalıdır.

Bu noktada, Yargıtay kararlarında işçi lehine yorum yapılması önemlidir. Çünkü iş kazası ve meslek hastalığı gibi durumlarda işçilerin delil toplaması her zaman kolay olmayabilir.

Tazminat Davası ile Ceza Davası Arasındaki Fark

Bir iş kazası meydana geldiğinde yalnızca tazminat davası değil, aynı zamanda ceza davası da gündeme gelebilir.

Tazminat davası: İşçi veya yakınları, işverene karşı maddi ve manevi tazminat davası açar. Amaç, uğranılan zararın telafisidir.
Ceza davası: Eğer işveren iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini almadığı için kusurlu bulunursa, savcılık tarafından ceza davası açılır. Bu durumda işveren hapis veya adli para cezasıyla karşılaşabilir.

Dolayısıyla işverenler açısından iş kazası yalnızca maddi değil, aynı zamanda cezai sorumluluk da doğurur.

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

Teoride iş kazası ve meslek hastalıklarıyla ilgili haklar çok nettir. Ancak uygulamada işçiler birçok sorunla karşılaşır.

İşverenin kazayı gizlemesi: İşveren, idari para cezası almamak için kazayı bildirmeyebilir. Bu durumda işçi veya yakınlarının bizzat SGK’ya başvurması gerekir.
SGK’nın meslek hastalığını kabul etmemesi: SGK bazen işçinin hastalığını meslek hastalığı olarak tanımaz. Bu durumda işçi dava açmak zorunda kalır.
Tazminat miktarlarının düşük hesaplanması: Mahkemelerde bilirkişi raporları farklılık gösterebilir. Bu nedenle işçilerin hak kaybına uğramaması için davalarını iyi takip etmesi gerekir.
Tanık ve belge eksikliği: İşçiler çoğu zaman olayla ilgili belge toplayamaz. Bu durumda tanık beyanları çok önemli hale gelir.

Tüm bu sorunlara rağmen, iş kazası ve meslek hastalığı davaları işçilerin en önemli hak arama yollarından biridir.

İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarının Önlenmesi

Hukuken işverenin en önemli sorumluluğu, iş kazası ve meslek hastalıklarını önlemektir. Çünkü tazminat davaları ve SGK ödemeleri, işçinin kayıplarını tam olarak gideremez.

İşverenin Önleyici Tedbirleri:

Risk analizi yapmak ve güncel tutmak
Koruyucu ekipman sağlamak (baret, maske, eldiven vb.)
İşçilere düzenli sağlık muayenesi yaptırmak
İş güvenliği eğitimi vermek
Tehlikeli işlerde denetimi artırmak

Çalışanların Sorumluluğu:

İşçiler de iş güvenliği kurallarına uymak, koruyucu ekipmanları kullanmak ve tehlikeli durumları bildirmekle yükümlüdür.

Sonuç olarak, iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesinde hem işveren hem de işçi sorumluluk sahibidir. Ancak asıl yük işverene aittir.

İş kazaları ve meslek hastalıkları davası

İş kazaları ve meslek hastalıkları, işçilerin yaşamlarını ve çalışma haklarını doğrudan etkileyen ciddi sorunlardır. Hukuk, bu durumlarda işçiyi korumayı amaçlamaktadır. Hem SGK hem de işveren, işçinin uğradığı zararları telafi etmekle yükümlüdür.

İşverenlerin iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini eksiksiz almaları, kazaların önlenmesi açısından hayati önem taşır. İşçiler ise haklarını bilerek zamanında başvuru yapmalı, gerektiğinde hukuki yollara başvurmalıdır.

samsun iş kazası avukatı

İş Kazası Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

1. İş kazası sayılmayan olaylar nelerdir?

İşçinin kendi özel işini yaparken uğradığı kazalar iş kazası sayılmaz. Örneğin işyerinde mola sırasında kavga sonucu yaralanma, her zaman iş kazası kabul edilmez.