İş Kazası Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası - Samsun Avukat

İş Kazası Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası

İş Kazası Nedir?

İş kazası kavramı, Türk hukuk sisteminde hem 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda hem de 4857 sayılı İş Kanunu’nda düzenlenmiştir. En basit ifadeyle iş kazası, işçinin işyerinde veya işin yürütümü sırasında uğradığı, bedenen ya da ruhen zarara uğramasına yol açan olaydır. Yani, işçinin sadece fiziksel değil psikolojik açıdan da zarar görmesi, iş kazası kapsamında değerlendirilebilir. Bu yönüyle kavram oldukça geniştir. Kanuna göre iş kazası sayılabilmesi için olayın işverenin gözetim ve denetimi altında meydana gelmesi gerekir.

Bir başka deyişle, işçi işverenin emir ve talimatı doğrultusunda çalışırken başına gelen her türlü olumsuzluk, hukuken iş kazası olarak kabul edilmektedir. Yargıtay da kararlarında bu tanımı oldukça geniş yorumlamış ve işçinin mola saatinde, işyeri servisine binerken, hatta işyeri bahçesinde arkadaşlarıyla sohbet ederken yaşadığı kazaları dahi iş kazası saymıştır. Çünkü temel amaç, işçinin işveren karşısındaki zayıf konumunu korumak ve mağduriyetini önlemektir.

İş kazasının unsurları

Bir olayın iş kazası olarak değerlendirilebilmesi için şu unsurların varlığı gerekir:

Sigortalı olma şartı: Kazaya uğrayan kişinin sigortalı işçi olması gerekir.
Zararın meydana gelmesi: Olay sonucunda işçinin bedensel ya da ruhsal bütünlüğünde bir zarar oluşmalıdır.
Olay ile zarar arasında illiyet bağı: İş kazası ile meydana gelen zarar arasında nedensellik bağı olmalıdır.
İşverenin gözetiminde bulunma: Kaza, işverenin denetimi altında gerçekleşmiş olmalıdır.

Bu unsurların bir arada bulunmaması durumunda olay iş kazası sayılmaz. Ancak Yargıtay, işçinin işverenin iş organizasyonu içindeyken yaşadığı olayları çoğunlukla iş kazası kapsamında değerlendirmektedir.

İş kazası olarak kabul edilen durumlar

Kanun, iş kazası sayılan durumları örnek olarak saymıştır. Buna göre:

İşyerinde bulunduğu sırada meydana gelen kazalar,
İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle oluşan kazalar,
Görevli olarak başka bir yere gönderildiğinde yaşanan kazalar,
İşçinin işveren tarafından sağlanan araçla işe gidiş-gelişi sırasında meydana gelen kazalar,
iş kazası kapsamında değerlendirilir.

Örneğin, bir fabrikanın yemekhanesinde yemek sırasında düşüp yaralanan işçi, ya da şantiyede malzeme taşırken ayağı kayıp yaralanan işçi, iş kazasına uğramış sayılır.

İş Kazası Sonrasında İşçinin Hakları

SGK tarafından sağlanan haklar

İş kazası geçiren işçi öncelikle Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından sağlanan bazı haklardan yararlanır. Bu haklar arasında:

Geçici iş göremezlik ödeneği: İşçinin çalışamadığı süre için günlük ödeme yapılır.
Sürekli iş göremezlik geliri: İşçinin meslekte kazanma gücü %10 ve üzerinde kaybolmuşsa sürekli gelir bağlanır.
Ölüm halinde hak sahiplerine aylık: İşçinin ölümü halinde geride kalan eş ve çocuklarına dul-yetim aylığı bağlanır.
Cenaze ödeneği: İşçinin vefatı halinde cenaze giderleri için bir miktar ödeme yapılır.

Ancak bu haklar, işçinin tüm zararını karşılamaz. İşçi, işverene karşı ayrıca maddi ve manevi tazminat davası açabilir.

İşverenin sorumluluğu

İşverenin en önemli yükümlülüğü, iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almak ve işçiyi gözetmektir. Eğer işveren gerekli güvenlik tedbirlerini almazsa, işçiye zarar vermekten hukuken sorumlu olur. İş kazası yaşanması halinde işverenin sorumluluğu şu şekilde ortaya çıkar:

Tazminat sorumluluğu: İşçiye veya yakınlarına maddi ve manevi tazminat ödeme yükümlülüğü doğar.
Cezai sorumluluk: İşveren veya iş güvenliği sorumluları hakkında taksirle yaralama veya ölüm suçundan ceza davası açılabilir.
İdari sorumluluk: SGK tarafından işverene rücu davası açılabilir.

İşçinin dava açma hakkı

İş kazasına uğrayan işçi, sadece SGK’nın sağladığı yardımlarla yetinmek zorunda değildir. Eğer işverenin kusuru varsa, maddi ve manevi tazminat davası açarak tüm zararını talep edebilir. Bu davalar iş mahkemelerinde görülür ve işçi lehine geniş yorumlanır.

Maddi Tazminat Davası

Maddi tazminatın kapsamı

Maddi tazminat, iş kazası nedeniyle işçinin uğradığı ekonomik kayıpların telafisini amaçlar. Örneğin:

Tedavi giderleri,
Çalışma gücünün azalması veya kaybı,
Kazanç kaybı,
İşçinin ölümü halinde yakınlarının uğradığı destek kaybı,
maddi tazminat kapsamında talep edilebilir.

Bu tazminat, işçinin yaşam standardının korunması açısından büyük önem taşır. Yargıtay’a göre işçinin zararının tam olarak giderilmesi gerekir; bu nedenle hesaplama yapılırken işçinin yaşı, mesleği, kazancı, maluliyet oranı gibi pek çok kriter dikkate alınır.

Tedavi giderleri ve geçici iş göremezlik ödeneği

İş kazası geçiren işçinin tedavi giderleri öncelikle SGK tarafından karşılanır. Ancak SGK’nın karşılamadığı ek giderler (ilaç, özel hastane masrafları, protez vb.) işverenden talep edilebilir. Ayrıca işçi, çalışamadığı dönemde geçici iş göremezlik ödeneği alır. Fakat bu ödenek çoğu zaman işçinin gerçek maaşını karşılamaz. Bu durumda işçi, aradaki farkı işverenden maddi tazminat olarak isteyebilir.

Sürekli iş göremezlik ve destekten yoksun kalma tazminatı

Eğer iş kazası sonucu işçi kalıcı bir sakatlık yaşarsa, sürekli iş göremezlik tazminatı gündeme gelir. Bu tazminat, işçinin meslekte kazanma gücü kaybı oranına göre hesaplanır. İşçi hiç çalışamayacak hale gelmişse, tüm kazanç kaybı işverenden talep edilebilir. İşçinin ölümü halinde ise, geride kalan yakınları destekten yoksun kalma tazminatı açabilir. Bu tazminat, işçinin hayatta olsaydı ailesine sağlayacağı maddi desteğin kaybını telafi etmeyi amaçlar. Örneğin, eş ve çocuklar bu tazminatı talep edebilir.

Manevi Tazminat Davası

Manevi tazminatın amacı

Manevi tazminat, işçinin kazadan dolayı yaşadığı psikolojik acı, elem ve ıstırabı gidermeye yöneliktir. Yani, maddi kayıplardan bağımsız olarak, işçinin yaşadığı travmanın bir nebze olsun telafi edilmesini sağlar. İş kazası sonucu bir uzvunu kaybeden işçi veya ölüm halinde geride kalan aile bireyleri, manevi tazminat talep edebilir.

Manevi tazminat, aslında parayla ölçülmesi zor bir zararın giderilmesine yöneliktir. Ancak hukuken tek telafi aracı para olduğundan, mahkeme işvereni belirli bir bedeli ödemeye mahkûm eder.

Manevi tazminat miktarının belirlenmesi

Manevi tazminatın miktarı her olayın özelliğine göre değişir. Mahkeme şu unsurları dikkate alır:

İşçinin uğradığı zararın ağırlığı,
Kazanın oluş şekli,
İşverenin kusur oranı,
İşçinin yaşı ve sosyal durumu,
Ölüm halinde geride kalanların yakınlık derecesi.

Yargıtay, manevi tazminatın “sembolik” değil, gerçekten tatmin sağlayacak bir miktarda olması gerektiğini vurgulamaktadır.

İş Kazası Nedeniyle Tazminat Davası Açma Şartları

İş kazasının belgelenmesi

Dava açılabilmesi için öncelikle kazanın resmi olarak belgelenmesi gerekir. Bunun için:

İşveren kazayı 3 iş günü içinde SGK’ya bildirmek zorundadır.
Olayla ilgili tutanak düzenlenmeli, varsa görgü tanıklarının beyanı alınmalıdır.
Hastane raporları, polis tutanakları ve müfettiş raporları da delil olarak kullanılabilir.

İşverenin kusurunun ispatı

Maddi ve manevi tazminat davasında en kritik nokta, işverenin kusurunun ispat edilmesidir. İşveren, iş güvenliği önlemlerini almakla yükümlüdür. Eğer gerekli tedbirleri almadığı için kaza meydana gelmişse, kusurlu sayılır. Yargıtay uygulamalarında, işveren çoğunlukla en azından “iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini yeterince almamak” nedeniyle sorumlu tutulmaktadır.

İşverenin Sorumluluğu ve Kusur Oranları

İşverenin iş güvenliği yükümlülükleri

Türk İş Hukuku’nda işverenin en temel görevlerinden biri, işçilerin can ve mal güvenliğini korumaktır. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu işverenlere bu konuda çok sayıda yükümlülük yüklemiştir. İşveren, işyerinde meydana gelebilecek kazaları önlemek için gerekli tüm önlemleri almakla yükümlüdür. Örneğin; güvenlik ekipmanları sağlamak, işçileri eğitmek, risk değerlendirmeleri yapmak, işyerinde düzenli sağlık kontrolleri yaptırmak işverenin görevleri arasındadır.

Bir şantiyede güvenlik filesi bulunmaması, fabrikada makine koruyucularının çıkarılması, çalışanlara koruyucu gözlük veya baret verilmemesi gibi ihlaller işverenin ağır kusuru olarak kabul edilir. İşverenin bu yükümlülükleri yerine getirmemesi sonucu meydana gelen kazalardan doğrudan sorumluluğu vardır.

Kusur oranının tazminata etkisi

İş kazası davalarında tazminat miktarı belirlenirken en önemli unsurlardan biri kusur oranıdır. Kusur oranı, kazada işverenin ve işçinin ne kadar sorumluluğu olduğunu ortaya koyar. Örneğin:

İşverenin %80 kusurlu, işçinin %20 kusurlu olduğu bir olayda, işçi tazminatının %80’ini alabilir.
Eğer işverenin hiç kusuru yoksa, işçi maddi ve manevi tazminat davası açamaz.

Bilirkişi raporları bu noktada çok önemlidir. Mahkeme, iş güvenliği uzmanlarının hazırladığı rapor doğrultusunda kusur oranlarını belirler. Ancak Yargıtay kararlarında, işverenin çoğu zaman en azından “gözetim yükümlülüğünü ihlal” nedeniyle kusurlu olduğu kabul edilir.

İşçinin kusurunun değerlendirilmesi

İşçinin de iş güvenliği kurallarına uyması gerekir. Örneğin, koruyucu ekipmanı kullanmayan, güvenlik talimatlarını hiçe sayan işçi kusurlu kabul edilebilir. Ancak işçinin kusuru olsa bile işverenin sorumluluğu tamamen ortadan kalkmaz. Yargıtay, “işveren işçinin dikkatsiz davranabileceğini öngörmek zorundadır” ilkesini benimsemektedir. Yani, işçi emniyet kemerini takmasa bile, işveren gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.

İş Kazası Nedeniyle Açılacak Davalarda Süreç

Dava açmadan önce yapılacak işlemler

İş kazası sonrası dava açmadan önce bazı hazırlıkların yapılması gerekir:

İş kazasının SGK’ya bildirildiğinden emin olunmalıdır.
Olayla ilgili tutanaklar, hastane raporları, polis zabıtları toplanmalıdır.
Tanıkların kimlik bilgileri kaydedilmelidir.
İş kazası geçiren işçinin maluliyet oranı için Adli Tıp Kurumu veya ilgili sağlık kurumlarından rapor alınmalıdır.

Bu belgeler olmadan dava açmak eksik kalır ve süreci uzatır.

Dava dilekçesinin hazırlanması

Dava dilekçesi, iş mahkemesine sunulur ve işçinin talep ettiği maddi ve manevi tazminat ayrıntılı şekilde belirtilir. Dilekçede:

İş kazasının tarihi ve şekli,
İşverenin kusurlu davranışları,
İşçinin uğradığı maddi ve manevi zarar,
Talep edilen tazminat miktarı,
açıkça yazılmalıdır.

Dilekçenin eksiksiz ve hukuka uygun hazırlanması için uzman bir avukattan destek alınması tavsiye edilir.

İş Kazası Davalarında Zamanaşımı

İş kazası tazminat davalarında süreler

İş kazası nedeniyle açılacak tazminat davalarında zamanaşımı süresi 10 yıldır. Ancak bazı hallerde 5 yıllık süre de uygulanabilir. Özellikle destekten yoksun kalma tazminatında 10 yıllık süre esas alınmaktadır. Zamanaşımı, kazanın meydana geldiği tarihten itibaren işlemeye başlar.

SGK rücu davaları

İşverenin ihmali nedeniyle iş kazası meydana gelmişse, SGK işçiye yaptığı ödemeleri işverenden talep edebilir. Buna SGK rücu davası denir. SGK’nın açtığı bu davalarda zamanaşımı süresi farklıdır. Bu nedenle işverenler açısından da ciddi sonuçlar doğurur.

Zamanaşımını kesen veya durduran sebepler

Zamanaşımı süresi bazı durumlarda durabilir veya kesilebilir. Örneğin:

İşçinin işverenle uzlaşma görüşmeleri yapması,
İş kazası nedeniyle ceza davası açılması,
İşverenin borcu ikrar etmesi,
zamanaşımını etkiler.

Bu nedenle iş kazası mağdurlarının süreci takip etmesi ve zamanaşımını kaçırmaması çok önemlidir.

İş Kazası Davalarında İspat ve Deliller

Tanık beyanlarının önemi

İş kazası davalarında en önemli delillerden biri tanık beyanlarıdır. Kazaya tanık olan iş arkadaşlarının ifadeleri, mahkeme nezdinde büyük önem taşır. Tanıklar, işverenin güvenlik önlemleri alıp almadığını, işçinin hangi koşullarda çalıştığını ve kazanın nasıl meydana geldiğini anlatabilir.

İş güvenliği raporları ve tutanaklar

Kazanın hemen ardından düzenlenen tutanaklar ve iş güvenliği raporları davada kritik rol oynar. İş müfettişlerinin hazırladığı raporlar, çoğu zaman mahkemenin kararına doğrudan etki eder. Bu nedenle kazadan sonra mutlaka olayın resmi kayda geçirilmesi gerekir.

SGK incelemeleri ve müfettiş raporları

SGK, iş kazası bildirimi yapıldığında olayı incelemek üzere müfettiş görevlendirir. Müfettiş raporunda işverenin kusuru açıkça belirtilirse, bu işçi lehine güçlü bir delil olur. Mahkemeler bu raporlara oldukça yüksek önem atfetmektedir.

İş Kazası Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat Miktarları

Hesaplama kriterleri

İş kazası tazminat miktarı, her olayın özelliğine göre ayrı ayrı hesaplanır. Mahkemeler bu konuda bilirkişilerin raporlarına dayanır. Hesaplamada dikkate alınan başlıca kriterler şunlardır:

İşçinin yaşı,
Kazadan önceki aylık kazancı,
Maluliyet oranı (çalışma gücü kaybı),
İşçinin mesleği ve çalışma koşulları,
İşverenin kusur oranı,
İşçinin kusur oranı,
Kaza sonucu işçinin yaşam standardındaki değişiklik.

Örneğin, 25 yaşında genç bir işçinin sakat kalması ile 55 yaşındaki işçinin sakat kalması arasında büyük fark vardır. Çünkü genç işçinin çalışma süresi daha uzun olduğundan kaybı daha yüksektir. Bu nedenle tazminat miktarı da çok daha fazla olur.

Tazminatın artırılması veya azaltılması sebepleri

Tazminat miktarı bazı nedenlerle artırılabilir veya azaltılabilir. Örneğin:

İşverenin tam kusurlu olduğu olaylarda tazminat en yüksek seviyeden belirlenir.
İşçinin ağır kusuru varsa (örneğin, güvenlik talimatlarını tamamen ihlal etmişse), tazminat düşürülür.
İşverenin kaza sonrası işçiye yardımcı olması, tedavi masraflarını üstlenmesi gibi durumlar da mahkemenin takdirinde etkili olabilir.

İş Kazası Sonrası İşçinin Sosyal Hakları

Maluliyet aylığı

İş kazası sonucu kalıcı sakatlık yaşayan işçiye SGK tarafından maluliyet aylığı bağlanabilir. Bu aylık, işçinin çalışma gücündeki kayıp oranına göre hesaplanır. Maluliyet oranı %10’un üzerinde olan işçiler bu haktan yararlanır. Oran ne kadar yüksekse, aylık da o kadar artar.

Ölüm aylığı ve dul-yetim aylıkları

İşçinin vefatı halinde geride kalan eşine, çocuklarına ve bazı durumlarda anne-babasına dul ve yetim aylığı bağlanır. Eş, evlenmediği sürece bu aylığı ömür boyu alabilir. Çocuklar ise eğitim durumlarına göre belli bir yaşa kadar bu aylıktan yararlanır.

Geçici iş göremezlik ödeneği

İş kazası nedeniyle bir süre çalışamayan işçiye, raporlu olduğu günler için SGK tarafından günlük ödeme yapılır. Ancak bu ödeme işçinin tam maaşını karşılamaz. Bu yüzden işçi, aradaki farkı işverenden maddi tazminat olarak talep edebilir.

İş Kazasında Ölüm Halinde Açılacak Davalar

Destekten yoksun kalma tazminatı

İş kazası ölümle sonuçlandığında, ölen işçinin yakınları destekten yoksun kalma tazminatı açabilir. Bu tazminat, ölen işçinin hayatta olsaydı ailesine sağlayacağı maddi desteğin kaybını telafi eder. Örneğin, düzenli maaş alan bir baba vefat ettiğinde, eş ve çocuklar onun gelirinden mahrum kalır. Bu kayıp, işverenden talep edilir.

Aile bireylerinin manevi tazminat hakkı

Ölümle sonuçlanan kazalarda sadece maddi değil, manevi tazminat da talep edilebilir. Eş, çocuklar, anne ve baba manevi tazminat açabilir. Hatta Yargıtay bazı kararlarında kardeşlerin de bu davayı açabileceğini kabul etmiştir. Burada amaç, aile bireylerinin yaşadığı derin acının bir nebze olsun hafifletilmesidir.

Cenaze ve defin giderleri

Ölen işçinin cenaze ve defin masrafları da işverenden talep edilebilecek zarar kalemleri arasındadır. SGK tarafından verilen cenaze ödeneği yetersiz kaldığında, aile kalan masrafları işverenden tazminat olarak alabilir.

İş Kazalarında En Sık Sorulan Sorular

İş kazası bildirimi nasıl yapılır?

İşveren, iş kazasını en geç 3 iş günü içinde SGK’ya bildirmek zorundadır. Bildirim, elektronik ortamda yapılabilir. Eğer işveren bildirmezse, işçi veya yakınları doğrudan SGK’ya başvuru yapabilir.

İş kazası geçiren işçi ne kadar tazminat alır?

Tazminat miktarı; işçinin maaşı, yaşı, maluliyet oranı ve işverenin kusur oranına göre değişir. Örneğin, genç yaşta yüksek maaşlı bir işçinin sakat kalması halinde milyonlara ulaşan tazminatlar gündeme gelebilir.

İş kazasında işverenin sorumluluğu hangi durumlarda ortadan kalkar?

İşverenin kusurunun hiç bulunmadığı, kazanın tamamen işçinin kendi kusurundan kaynaklandığı istisnai hallerde işveren sorumlu olmayabilir. Ancak bu durum çok nadirdir. Çoğu olayda işverenin en azından “gözetim yükümlülüğünü ihlal” ettiği kabul edilir.

samsun iş davası avukatı

İş kazası davası ne kadar sürer?

İş kazası davaları genellikle 1 ila 3 yıl arasında sürer. Dosyanın karmaşıklığına, bilirkişi raporlarının sayısına ve tarafların itirazlarına göre bu süre uzayabilir.

İş kazası nedeniyle hem SGK hem işverenden tazminat alınabilir mi?

Evet. SGK tarafından yapılan ödemeler işçinin tüm zararını karşılamaz. Bu nedenle işçi hem SGK’dan haklarını alabilir hem de işverene karşı maddi ve manevi tazminat davası açabilir.

samsun iş kazası avukatı

İş Kazası Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

1. İş kazası sonrası SGK’ya başvuru zorunlu mu?

Evet. İşveren bildirmezse işçi veya yakınları SGK’ya başvurmalıdır. SGK’ya bildirim yapılmadan dava açıldığında süreç aksayabilir.

2. İş kazası nedeniyle açılan tazminat davası ile ceza davası aynı anda görülebilir mi?

Evet. İşveren hakkında hem ceza davası açılabilir hem de iş mahkemesinde tazminat davası devam edebilir. İki dava birbirinden bağımsızdır.

3. İş kazasında işçinin kusurlu olması tazminat hakkını tamamen ortadan kaldırır mı?

Hayır. İşçinin kusuru sadece tazminat miktarını azaltır. İşverenin gözetim yükümlülüğü her durumda devam eder.

4. Manevi tazminat miktarı nasıl belirlenir?

Mahkeme, olayın ağırlığına, tarafların durumuna ve Yargıtay içtihatlarına göre manevi tazminatı belirler. Her olayda farklı olabilir.

5. İş kazası davası açmak için avukat tutmak zorunlu mu?

Zorunlu değildir, ancak tavsiye edilir. Çünkü avukatın varlığı hem tazminat miktarını artırır hem de dava süresini kısaltır.

İş Kazasında Avukat Desteğinin Önemi

Profesyonel hukuki destek avantajları

İş kazası davaları, teknik bilgi ve deneyim gerektirir. Hem iş hukuku hem de sosyal güvenlik hukuku bilgisi olmadan süreci yürütmek zordur. Bir avukat, işçinin haklarını en iyi şekilde savunarak davayı doğru yönlendirebilir.

Avukatın tazminat miktarına katkısı

Avukatın varlığı çoğu zaman tazminat miktarını doğrudan artırır. Çünkü işçi genellikle talep edebileceği zarar kalemlerini bilmez. Oysa bir avukat, tüm zarar kalemlerini dilekçeye ekleyerek işçinin en yüksek tazminatı almasını sağlar.

Dava sürecinin hızlandırılması

Avukat, delillerin zamanında toplanması, raporlara itiraz edilmesi ve usul hatalarının önlenmesiyle dava süresini kısaltabilir. İşçinin tek başına açtığı davalar çoğu zaman eksik deliller nedeniyle uzar veya olumsuz sonuçlanır.

Samsun İş kazası tazminat davası

İş kazaları, hem işçiler hem de aileleri için ağır sonuçlar doğurur. Bir anda iş göremez hale gelmek, kalıcı sakatlık yaşamak veya sevdiklerini kaybetmek işçiler açısından büyük bir mağduriyet yaratır. Bu nedenle iş kazası mağdurlarının sadece SGK’nın sağladığı yardımlarla yetinmeyip, işverene karşı maddi ve manevi tazminat davaları açmaları çok önemlidir. Unutulmamalıdır ki, işverenler iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almakla yükümlüdür ve bu sorumlulukları yerine getirmedikleri takdirde hukuken tazminat ödemek zorunda kalırlar. İşçilerin ise haklarını zamanında aramaları, belgelerini toplamaları ve profesyonel hukuki destek almaları gerekir.