İş Kazası Meslek Hastalığı Bildirimi - Samsun Avukat

İş Kazasının Önemi ve SGK’ya İhbar Yükümlülüğü

İş kazaları, hem işçi hem de işveren açısından ciddi sonuçlar doğuran olaylardır. İşçi, bedensel veya ruhsal zarara uğrayabilir, iş gücünü kaybedebilir hatta hayatını kaybedebilir. İşveren ise hem hukuki hem de mali sorumluluklarla karşı karşıya kalabilir. İşte bu nedenle iş kazasının doğru şekilde Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirilmesi büyük önem taşır.

İş kazasının SGK’ya ihbar edilmesi, işçinin sağlık hizmetlerinden yararlanabilmesi, iş göremezlik ödeneği alabilmesi ve gerekirse sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi açısından temel şarttır. Bildirim yapılmadığında işçi mağdur olmakta, işveren ise idari para cezası ve SGK’ya rücu gibi ciddi yaptırımlarla karşılaşmaktadır.

Türkiye’de iş kazalarının büyük bir kısmı ya hiç bildirilmemekte ya da geç bildirilmektedir. Bu durum hem işçi haklarını zedelemekte hem de iş kazası istatistiklerinin doğru tutulmasını engellemektedir. Bu nedenle iş kazası bildirimi hem işçinin sosyal güvenlik hakkı hem de işverenin yasal yükümlülüğü olarak görülmelidir.

İş Kazası Nedir? Hukuki Tanımı ve Unsurları

İş kazasının ne olduğunu anlamadan, SGK’ya bildirim yükümlülüğünü kavramak mümkün değildir.

a) İş Kazasının 5510 Sayılı Kanun’daki Tanımı

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 13. maddesine göre iş kazası;

Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle,
Görevli olarak işyeri dışında bulunduğu sırada,
Emziren kadın sigortalının süt vermek için ayrılan zamanlarda,
İşverence sağlanan taşıtla işe gidiş geliş sırasında,

meydana gelen ve işçiyi bedenen ya da ruhen engelli hale getiren olaydır.

b) İş Kazası Sayılan Haller

Her olay iş kazası olarak nitelendirilemez. İş kazası sayılabilmesi için işçinin sigortalı olması, olayın yukarıda sayılan hallerden birinde meydana gelmesi ve işçiyi bedenen veya ruhen zarara uğratması gerekir.

Örneğin:

İşyerinde düşme, yaralanma
Makine kazası
Yolda işe giderken trafik kazası
Yüksekten düşme
Kimyasal maddeye maruz kalma

hepsi iş kazası sayılır.

İş Kazasında İhbar Yükümlülüğü Kime Aittir?

İş kazasının SGK’ya bildirilmesinde asıl sorumluluk işverene aittir. Ancak işçinin veya hak sahiplerinin de başvuru hakkı bulunmaktadır.

a) İşverenin Sorumluluğu

İşveren, iş kazasını öğrendiği tarihten itibaren 3 iş günü içinde SGK’ya bildirmek zorundadır. Bildirim elektronik ortamda yapılabilir. İşveren bu yükümlülüğünü yerine getirmezse hem idari para cezası öder hem de SGK, yaptığı ödemeleri işverenden rücu yoluyla geri alabilir.

b) İşçinin veya Hak Sahiplerinin Başvuru Hakkı

İşveren bildirim yapmazsa işçi veya işçinin yakınları doğrudan SGK’ya başvurarak kazayı bildirebilir. Böylece işçi, sosyal güvenlik haklarından mahrum kalmaz. Özellikle ölümle sonuçlanan iş kazalarında, işçinin yakınlarının başvuru yapması son derece önemlidir.

İş Kazasının SGK’ya Bildirilme Süresi

İş kazasının bildirilme süresi, işverenin en çok dikkat etmesi gereken konulardan biridir.

a) Yasal Süre (3 İş Günü)

İş kazası, işveren tarafından kazanın meydana geldiği günden sonraki 3 iş günü içinde SGK’ya bildirilmelidir.

Örnek:

Kaza pazartesi günü olduysa, bildirim perşembe gününe kadar yapılmalıdır.
Hafta sonu ve resmi tatiller bu süreye dahil değildir.

b) Yurt Dışında Meydana Gelen İş Kazaları

Eğer işçi, Türkiye dışında görevli iken iş kazası geçirirse bu durumda bildirim süresi işçinin Türkiye’ye dönüşünden itibaren başlar.

c) Sürenin Hesaplanması

İş kazası günü süreye dahil edilmez. İşverenin kazayı öğrendiği tarih esas alınır. Yani işveren kazayı geç öğrendiyse süre o tarihten itibaren işlemeye başlar.

İş Kazasının SGK’ya Nasıl Bildirileceği?

İş kazasının bildirim yöntemleri hem elektronik ortamda hem de yazılı olarak yapılabilmektedir.

a) Elektronik Ortamda Bildirim

SGK, iş kazalarının elektronik ortamda bildirilmesi için özel bir sistem geliştirmiştir. İşveren, e-SGK üzerinden “İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu” doldurarak bildirimi yapabilir.

b) Yazılı Başvuru ile Bildirim

Bazı durumlarda işverenin elektronik ortamda bildirim yapması mümkün olmayabilir. Bu durumda iş kazası bildirimi, SGK müdürlüğüne yazılı dilekçe ile yapılabilir.

c) Gerekli Belgeler

İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu
İşçinin kimlik bilgileri
Kaza tutanağı
Hastane raporu (varsa)

Bu belgelerle SGK’ya yapılan başvuru geçerli sayılır.

İş Kazası Bildirim Formu ve İçeriği

İş kazasının SGK’ya bildirilmesi için doldurulması gereken temel belge “İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu”dur. Bu formun doğru ve eksiksiz şekilde doldurulması büyük önem taşır. Çünkü SGK, iş kazasına ilişkin tüm işlemleri bu formdaki bilgilere göre yürütmektedir.

a) Formda Yer Alması Gereken Bilgiler

İşverenin unvanı ve işyeri sicil numarası
İşçinin adı, soyadı, T.C. kimlik numarası ve sigorta bilgileri
Kazanın meydana geldiği tarih, saat ve yer
Kazanın oluş şekli (örneğin: makinede sıkışma, düşme, elektrik çarpması vb.)
Kazaya tanık olan kişilerin bilgileri
İşçinin maruz kaldığı yaralanmanın türü (örneğin: kırık, yanık, kesik vb.)
İlk müdahaleyi yapan sağlık kuruluşunun bilgileri

Bu bilgilerin eksiksiz girilmesi, SGK’nın iş kazasını değerlendirmesini kolaylaştırır. Eksik veya yanlış bilgi verilmesi halinde bildirim geçersiz sayılabilir.

b) Bildirimin Eksik veya Yanlış Yapılması

Eğer işveren kazayı hafif göstermek ya da sorumluluktan kaçmak için gerçeğe aykırı bildirim yaparsa, SGK olayı araştırır. Teftişler sırasında doğru bilgiye ulaşıldığında işveren hem idari para cezası hem de hukuki yaptırımlar ile karşı karşıya kalır.

İş Kazasını Bildirmeyen İşverenin Cezai Sorumluluğu

İşverenin en temel yükümlülüklerinden biri iş kazasını SGK’ya zamanında bildirmektir. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi ciddi yaptırımlar doğurur.

a) İdari Para Cezası

İş kazasını 3 iş günü içinde bildirmeyen işverene, 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesi uyarınca idari para cezası uygulanır. Bu ceza her yıl yeniden değerleme oranında artırılır ve işverenin ödemesi zorunludur.

b) SGK’ya Rücu Hakkı

Eğer işveren kazayı bildirmezse, SGK işçiye yaptığı tüm ödemeleri (sağlık giderleri, iş göremezlik ödeneği, sürekli gelir vb.) işverenden tahsil edebilir. Bu duruma SGK’nın rücu hakkı denir. Böylece işçi mağdur olmaz ama işveren ciddi bir mali yük altına girer.

c) Ceza Hukuku Açısından Sorumluluk

Bazı durumlarda işverenin bildirim yapmaması “görevi ihmal” veya “resmî belgede sahtecilik” gibi suçlara da girebilir. Özellikle iş kazası ölümle sonuçlanmışsa, işveren hakkında taksirle ölüme sebebiyet verme suçundan ceza davası açılabilir.

İş Kazasının Bildirilmemesinin İşçi Açısından Sonuçları

İş kazasının zamanında SGK’ya bildirilmemesi en çok işçiyi mağdur eder. Çünkü iş kazasına bağlı hakların tamamı, SGK kayıtlarına işlenmesine bağlıdır.

a) Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma

İş kazası bildirildiğinde, işçi devlet hastanelerinde veya özel hastanelerde ücretsiz tedavi görebilir. Bildirim yapılmazsa, işçi sağlık hizmetlerinden kendi cebinden faydalanmak zorunda kalır.

b) Geçici İş Göremezlik Ödeneği

İş kazası sonrası iş göremez hale gelen işçiye, raporlu olduğu süre boyunca SGK tarafından günlük ücret ödenir. Ancak bu ödenek, kaza SGK’ya bildirilmişse bağlanır. Bildirim yapılmazsa işçi ücret alamaz.

c) Sürekli İş Göremezlik Geliri

Eğer işçi kaza sonucu kalıcı bir sakatlık yaşarsa SGK tarafından kendisine sürekli iş göremezlik geliri bağlanır. Bu gelirin bağlanabilmesi için de bildirim şarttır.

d) Ölüm Halinde Hak Sahiplerinin Gelir Hakkı

İş kazası ölümle sonuçlanmışsa, işçinin eşi, çocukları ve bazı durumlarda anne-babası SGK’dan maaş alabilir. Bildirim yapılmadığında, bu kişiler sosyal güvenlik haklarından yararlanamaz.

İş Kazasının Bildirilmemesi Halinde İşçinin Hakları

İşveren iş kazasını bildirmezse, bu işçinin hak kaybı yaşayacağı anlamına gelmez. İşçinin başvurabileceği yollar vardır.

a) Doğrudan SGK’ya Başvuru

İşçi, kazayı kendisi de SGK’ya bildirebilir. Bunun için kaza raporu, hastane belgeleri ve tanık ifadeleri yeterli olabilir. Böylece SGK süreci başlatır.

b) İşverene Karşı Tazminat Davası

İş kazasını bildirmeyen işveren, işçiye karşı hem maddi tazminat hem de manevi tazminat ödemek zorunda kalabilir. Maddi tazminat, işçinin tedavi giderleri ve gelir kaybını kapsarken; manevi tazminat, işçinin yaşadığı elem ve ızdırabı telafi etmeyi amaçlar.

c) İş Kazasının Tespiti Davası

Eğer işveren kazayı kabul etmezse, işçi “iş kazasının tespiti davası” açabilir. Bu davada mahkeme, olayın iş kazası olup olmadığına karar verir. Mahkeme iş kazası olduğuna hükmederse, SGK’ya bildirim zorunlu hale gelir.

İş Kazası Bildirimi ile İş Güvenliği Denetimleri

İş kazası bildirimi yalnızca işçi için değil, iş güvenliği açısından da büyük önem taşır.

a) Çalışma Bakanlığı ve SGK Denetimleri

SGK’ya yapılan her iş kazası bildirimi, aynı zamanda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na da yansır. Böylece işyerlerinde iş güvenliği denetimleri yapılır ve yeni kazaların önüne geçilmeye çalışılır.

b) Müfettiş İncelemeleri

İş kazası sonrası iş müfettişleri, kazanın nedenlerini araştırır. İşverenin iş güvenliği önlemlerini alıp almadığı incelenir. Eğer ihmaller tespit edilirse, işverene hem idari para cezası hem de kapatma yaptırımı uygulanabilir.

c) İşverenin Önleyici Yükümlülükleri

İş kazasının SGK’ya bildirilmesiyle birlikte işverenin “tekrarlamayı önleyici tedbirler” alması gerekir. Örneğin;

Güvenlik eğitimleri verilmesi,
Eksik koruyucu ekipmanların tamamlanması,
Risk analizlerinin yenilenmesi,

işverenin sorumlulukları arasındadır.

İş Kazasının SGK’ya Bildiriminde Zamanaşımı Süresi

İşverenin iş kazasını SGK’ya bildirme yükümlülüğü 3 iş günü ile sınırlıdır. Ancak işçinin haklarını araması açısından zamanaşımı süreleri farklıdır:

İş Kazasının Tespiti Davası: İşçi veya hak sahipleri, kazadan itibaren 10 yıl içinde dava açabilir.
Tazminat Davaları: İş kazasından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat davaları için genel zamanaşımı süresi 10 yıldır.
SGK’nın Rücu Davaları: SGK işverene rücu hakkını 10 yıl içinde kullanabilir.

Bu süreler hak kaybı yaşamamak için çok önemlidir. Özellikle işçiler, kazanın üzerinden uzun zaman geçse dahi dava açma hakkına sahip olabilir.

İş Kazası Bildiriminde Yapılan Hatalar

Uygulamada işverenler iş kazası bildiriminde sıkça hata yapabilmektedir. Bu hatalar hem işçinin hem de işverenin aleyhine sonuçlar doğurur.

a) Eksik Bilgi Vermek

Kazanın detaylarını saklamak ya da işçinin yaralanmasını hafif göstermek, SGK incelemesinde tespit edilirse işveren sorumlu tutulur.

b) Geç Bildirim Yapmak

Kazayı 3 iş günü geçtikten sonra bildirmek de cezai yaptırımlara sebep olur.

c) Hiç Bildirmemek

Bu en ağır ihlaldir. SGK’nın yaptığı tüm ödemeler işverenden tahsil edilir. Ayrıca işveren, iş güvenliği mevzuatı uyarınca para cezası ve ceza davasıyla karşılaşabilir.

İş Kazası Bildirimi ile Tazminat Hakları Arasındaki İlişki

İş kazasının SGK’ya bildirilmesi, işçinin sosyal güvenlik haklarını güvence altına alırken; tazminat davaları da işverenin hukuki sorumluluğunu doğrudan ilgilendirir.

SGK Ödemeleri: Tedavi giderleri, geçici iş göremezlik ödeneği, sürekli iş göremezlik geliri.
İşverenden Talep Edilebilecek Tazminatlar: Maddi tazminat, manevi tazminat, destekten yoksun kalma tazminatı.

Bildirim yapılmaması, işçinin tazminat talep etmesine engel değildir. Hatta çoğu durumda işverenin kusurlu davranışı nedeniyle tazminat miktarı artmaktadır.

İş Kazası Bildirimi Sonrası İşçinin Yapması Gerekenler

İşçi, iş kazasının SGK’ya bildirilmesiyle birlikte bazı adımları takip etmelidir:

SGK kayıtlarını kontrol etmek → Kaza dosyasının açıldığından emin olmak gerekir.
Hastane raporlarını saklamak → Tüm tedavi belgeleri ileride açılacak davalarda delil niteliğindedir.
Tanık beyanlarını toplamak → Kazayı gören iş arkadaşlarının ifadeleri önemlidir.
Tazminat davası açma sürecini değerlendirmek → İşçi hem SGK yardımlarından hem de işveren tazminatından faydalanabilir.

Bu adımlar, işçinin haklarını güvence altına almasını sağlar.

İş kazasının SGK’ya bildirilmesi, hem işçi hem işveren açısından büyük önem taşır. İşçi için bildirim; tedavi, gelir desteği ve tazminat haklarının temeli iken, işveren için hukuki sorumluluklardan kurtulmanın bir yoludur.

Bildirimin yapılmaması halinde işveren hem idari para cezaları hem de SGK’nın rücu davası ile karşılaşır. Ayrıca işçi, mahkemeye başvurarak iş kazasının tespitini ve tazminat ödenmesini sağlayabilir. Sonuç olarak, iş kazası bildirimi sadece yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda işçinin yaşam hakkını ve sosyal güvenlik güvencesini koruyan bir mekanizmadır. İşverenlerin bu konuda titiz davranması, işçilerin ise haklarını takip etmesi büyük önem taşır.