İdari İşlemin İptali Davası - Samsun İdare Avukatı

İdari İşlemin İptali Davası

Devletin ve diğer kamu tüzel kişilerinin (belediyeler, valilikler, bakanlıklar, üniversiteler vb.) aldığı kararlara idari işlem denir. Bu işlemler, bireylerin hak ve menfaatlerini doğrudan etkileyebilir. Bir idari işlemin, hukuka aykırı olduğunu düşündüğünüzde, bu işlemin ortadan kaldırılması için idari işlemin iptali davası açma hakkınız bulunmaktadır. İptal davası, idari yargının en temel fonksiyonlarından biridir ve bireylerin idarenin hukuka bağlılığını denetlemesine olanak tanır.

Bu makalede, idari işlemin iptali davasının ne olduğunu, hangi durumlarda bu davanın açılabileceğini, dava açma sürelerini, dava masraflarını, yargılama sürecini ve bu konuda en çok merak edilen soruları ayrıntılı bir şekilde ele alacağız.

İdari İşlem ve İptal Davası Nedir?

İdari işlem, idarenin tek taraflı irade beyanıyla hukuk aleminde sonuç doğuran, kişilerin hukuksal durumunu etkileyen kararlardır. Örneğin, bir öğrencinin okuldan uzaklaştırılması, bir memurun görevine son verilmesi, bir işletmeye ruhsat verilmemesi veya trafik cezası kesilmesi birer idari işlemdir.

İdari işlemin iptali davası ise, idari bir işlemin hukuka aykırı olması nedeniyle, o işlemin tüm sonuçlarıyla birlikte ortadan kaldırılmasını sağlamak amacıyla açılan davadır. Bu davanın amacı, idari işlemin hukuk düzeninden çıkarılması ve hukuka aykırılığın giderilmesidir.

İdari İşlemlerin İptali Hangi Hallerde Mümkündür?

Bir idari işlemin iptal edilebilmesi için, işlemin hukuka aykırı olması gerekir. Hukuka aykırılık, idare hukuku prensipleri gereği, aşağıdaki başlıklar altında incelenir:

Yetki Yönünden Hukuka Aykırılık:
İşlemi yapan idari makamın, o işlemi yapmaya yetkili olmaması. Örneğin, bir belediye başkanının, kanunen vali tarafından yapılması gereken bir atama kararını vermesi.
Şekil Yönünden Hukuka Aykırılık:
İdari işlemin yapılışında, kanun veya yönetmeliklerde belirtilen usul ve şekil kurallarına uyulmaması. Örneğin, bir işlem için zorunlu olan savunmanın alınmaması.
Sebep Yönünden Hukuka Aykırılık:
İdari işlemin, kanunda belirtilen amaca ve sebep unsuruna uygun olmaması. Örneğin, bir memurun, kanunda belirtilen disiplinsizlik sebebi olmaksızın görevine son verilmesi.
Konu Yönünden Hukuka Aykırılık:
İdari işlemin, kanunla belirlenen amacın dışına çıkması. Örneğin, kanunda park yapılması için ayrılan bir alana işyeri ruhsatı verilmesi.
Amaç Yönünden Hukuka Aykırılık:
İdari işlemin, kamu yararı amacı dışında, kişisel veya siyasi bir amaçla yapılması. Örneğin, bir belediye meclisi kararının, kişisel çıkar sağlamak amacıyla alınması.

İdari İşlemin İptali İçin Dava Açma Süreleri

İdari davalarda süreler, en önemli konulardan biridir ve hak düşürücü niteliktedir. Sürenin kaçırılması, dava açma hakkının kaybedilmesine neden olur.

Genel Dava Açma Süresi: Kural olarak, bir idari işlemin iptali için dava açma süresi, işlemin tebliğ edildiği veya ilan edildiği tarihten itibaren 60 gündür.
İdari Para Cezalarında Dava Süresi: İdari para cezalarında dava açma süresi, cezanın tebliğ edildiği tarihten itibaren 15 gündür.

İptal Davası ile Tam Yargı Davası Arasındaki Farklar Nelerdir?

İptal Davası: Amacı, idarenin hukuka aykırı bir işlemini tüm sonuçlarıyla ortadan kaldırmaktır. Bir statüyü veya hukuki durumu değiştirir.
Tam Yargı Davası: Amacı, idarenin hukuka aykırı eylem veya işlemlerinden doğan maddi ve manevi zararın tazmin edilmesidir. Bir zararın giderilmesini sağlar.

İptal davası, idari işlemin hukuka uygunluğunu denetlerken; tam yargı davası, idarenin fiillerinden doğan sorumluluğunu denetler.

İdari Davaların Açılması

İdari davalar, Danıştay, idare mahkemesi ve vergi mahkemesi başkanlıklarına hitaben yazılmış imzalı dilekçelerle açılır.

Dilekçelerde;

a) Tarafların ve varsa vekillerinin veya temsilcilerinin ad ve soyadları veya unvanları ve adresleri ile gerçek kişilere ait Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası,

b) Davanın konu ve sebepleri ile dayandığı deliller,

c) Davaya konu olan idari işlemin yazılı bildirim tarihi,

d) Vergi, resim, harç, benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezalarına ilişkin davalarla tam yargı davalarında uyuşmazlık konusu miktar,

e) Vergi davalarında davanın ilgili bulunduğu verginin veya vergi cezasının nevi ve yılı, tebliğ edilen ihbarnamenin tarihi ve numarası ve varsa mükellef hesap numarası,

Gösterilir.

Dava konusu kararın ve belgelerin asılları veya örnekleri dava dilekçesine eklenir. Dilekçeler ile bunlara ekli evrakın örnekleri karşı taraf sayısından bir fazla olur.

Dilekçelerin Verileceği Yerler Neresidir?

Dilekçeler ve savunmalar ile davalara ilişkin her türlü evrak, Danıştay veya ait olduğu mahkeme başkanlıklarına veya bunlara gönderilmek üzere idare veya vergi mahkemesi başkanlıklarına, idare veya vergi mahkemesi bulunmayan yerlerde büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde kalıp kalmadığına bakılmaksızın asliye hukuk hakimliklerine veya yabancı memleketlerde Türk konsolosluklarına verilebilir.

Aynı Dilekçe ile İdari Dava Açılabilecek Haller Nelerdir?

Her idari işlem aleyhine ayrı ayrı dava açılır. Ancak, aralarında maddi veya hukuki yönden bağlılık yada sebep-sonuç ilişkisi bulunan birden fazla işleme karşı bir dilekçe ile de dava açılabilir. Birden fazla şahsın müşterek dilekçe ile dava açabilmesi için davacıların hak veya menfaatlerinde iştirak bulunması ve davaya yol açan maddi olay veya hukuki sebeplerin aynı olması gerekir.

İdari Dava Açma Süresi Ne Kadardır?

Dava açma süresi, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştayda ve idare mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde otuz gündür.

Bu süreler;

a) İdari uyuşmazlıklarda; yazılı bildirimin yapıldığı,

b) Vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezalarından doğan uyuşmazlıklarda: Tahakkuku tahsile bağlı olan vergilerde tahsilatın; tebliğ yapılan hallerde veya tebliğ yerine geçen işlemlerde tebliğin; tevkif yoluyla alınan vergilerde istihkak sahiplerine ödemenin; tescile bağlı vergilerde tescilin yapıldığı ve idarenin dava açması gereken konularda ise ilgili merci veya komisyon kararının idareye geldiği;

Tarihi izleyen günden başlar.

Adresleri belli olmayanlara özel kanunlarındaki hükümlere göre ilan yoluyla bildirim yapılan hallerde, özel kanununda aksine bir hüküm bulunmadıkça süre, son ilan tarihini izleyen günden itibaren onbeş gün sonra işlemeye başlar.

İlanı gereken düzenleyici işlemlerde dava süresi, ilan tarihini izleyen günden itibaren başlar. Ancak bu işlemlerin uygulanması üzerine ilgililer, düzenleyici işlem veya uygulanan işlem yahut her ikisi aleyhine birden dava açabilirler. Düzenleyici işlemin iptal edilmemiş olması bu düzenlemeye dayalı işlemin iptaline engel olmaz.

İdari Makamların Sükutu (Zımmi Ret)

İlgililer, haklarında idari davaya konu olabilecek bir işlem veya eylemin yapılması için idari makamlara başvurabilirler.

Otuz gün içinde bir cevap verilmezse istek reddedilmiş sayılır. İlgililer otuz günün bittiği tarihten itibaren dava açma süresi içinde, konusuna göre Danıştaya, idare ve vergi mahkemelerine dava açabilirler. Otuz günlük süre içinde idarece verilen cevap kesin değilse ilgili bu cevabı, isteminin reddi sayarak dava açabileceği gibi, kesin cevabı da bekleyebilir. Bu takdirde dava açma süresi işlemez. Ancak, bekleme süresi başvuru tarihinden itibaren dört ayı geçemez. Dava açılmaması veya davanın süreden reddi hallerinde, otuz günlük sürenin bitmesinden sonra yetkili idari makamlarca cevap verilirse, cevabın tebliğinden itibaren altmış gün içinde dava açabilirler.

İdare Hukukunda Üst Makamlara Başvurma

İlgililer tarafından idari dava açılmadan önce, idari işlemin kaldırılması, geri alınması, değiştirilmesi veya yeni bir işlem yapılması üst makamdan, üst makam yoksa işlemi yapmış olan makamdan, idari dava açma süresi içinde istenebilir. Bu başvurma, işlemeye başlamış olan idari dava açma süresini durdurur.

Otuz gün içinde bir cevap verilmezse istek reddedilmiş sayılır.

İsteğin reddedilmesi veya reddedilmiş sayılması halinde dava açma süresi yeniden işlemeye başlar ve başvurma tarihine kadar geçmiş süre de hesaba katılır.

İdari İptal Davası Masrafları ve Süresi

İdari İşlemin İptali Davası Masrafı Ne Kadardır?
- Dava masrafı, harç, tebligat giderleri, bilirkişi ücretleri ve avukatlık ücretinden oluşur. Harç miktarı, her yıl yayımlanan harçlar tarifesine göre belirlenir. Dava dilekçesi verilirken peşin harç ödenir. Dava kazanılırsa, bu masraflar idare tarafından ödenir.
İdari İptal Davası Ne Kadar Sürer?
- İdari davaların sonuçlanma süresi, dosyanın karmaşıklığına, mahkemenin iş yüküne ve delil toplama sürecine göre değişir. Ortalama olarak bir idari dava, ilk derece mahkemesinde 1 ila 2 yıl arasında sonuçlanabilir. İstinaf ve temyiz süreçleri de eklendiğinde bu süre daha da uzayabilir.
İdari Dava En Geç Ne Zaman Sonuçlanır?
- İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK), davaların belirli sürelerde sonuçlanmasını öngörse de, bu süreler uygulama da her zaman geçerli olmaz. Mahkemenin iş yükü ve hukuki süreçlerin uzaması nedeniyle kesin bir süre vermek mümkün değildir.
İdari İşlemin İptali Kararı Kesinleşmeden Uygulanır mı?
- İdari mahkeme kararları, kural olarak kesinleşmeden uygulanamaz. Ancak, mahkeme tarafından "yürütmenin durdurulması" kararı verilirse, işlemin uygulanması dava süresince durdurulur. Yürütmenin durdurulması, telafisi güç veya imkansız zararların doğmasını önlemek amacıyla verilen bir karardır.
İdari Davalarda Avukat Zorunlu mu?
- Hayır, kanunen avukat tutma zorunluluğu yoktur. Ancak, idari yargı süreçleri teknik ve usul kuralları açısından oldukça hassastır. Yanlış hazırlanan bir dilekçe veya kaçırılan bir süre, davanızın usulden reddedilmesine neden olabilir. Bu nedenle, idare hukuku alanında uzman bir avukatın hukuki yardımını almak, dava sürecinin en doğru şekilde yürütülmesi davanın süreci açısından hayati önem taşır.

İdari Yargı Davası Örnekleri Nelerdir?

İptal Davası Örnekleri:
- Atama, terfi veya görevden alma kararlarının iptali.
- Öğrencinin okuldan atılma veya uzaklaştırma kararının iptali.
- ÇED raporu olmaksızın verilen ruhsatların iptali.
- İmar planlarının hukuka aykırı kısımlarının iptali.
Tam Yargı Davası Örnekleri:
- Hatalı bir imar planı nedeniyle mülküne zarar gelen bir kişinin tazminat talebi.
- Devlet hastanesinde yanlış tedavi nedeniyle oluşan zararın tazmini.
- Bir kamu görevlisinin hukuka aykırı olarak görevden alınması nedeniyle uğradığı maaş kaybının tazmini.

İdari İşlemin İptali Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. İdari para cezası iptal davası nerede açılır?

İdari para cezası iptal davası, cezanın kesildiği yerdeki Sulh Ceza Hakimliği'nde açılır. Bu davalar idare mahkemelerinin görev alanına girmez.

2. Tam yargı davası hangi durumlarda açılabilir?

İdarenin hukuka aykırı eylemi veya işlemi nedeniyle maddi veya manevi zarar görmeniz durumunda tam yargı davası açabilirsiniz.

3. İdari iptal davalarında vekalet ücreti ne kadar?

Vekalet ücreti, Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi'ne göre belirlenir. Dava kazanılırsa, bu ücret karşı taraf (idare) tarafından ödenir.

4. İdari davalarda ceza zamanaşımı süresi ne kadardır?

İdari davalarda ceza zamanaşımı süresi değil, dava açma süresi söz konusudur. Ceza davaları adli yargının, idari davalar ise idari yargının konusudur ve ikisi farklı hukuk dallarıdır.