Deneme Süreli İş Sözleşmesi Nedir? 2025 - Samsun İş Davası Avukatı

Deneme Süreli İş Sözleşmesi

Yeni bir işe başlarken hem işveren hem de işçi için karşılıklı beklentilerin karşılanıp karşılanmayacağı, işin ve çalışma ortamının uygun olup olmadığı her zaman bir soru işaretidir. İşte bu belirsizliği ortadan kaldırmak ve taraflara birbirlerini tanıma fırsatı sunmak amacıyla hukuk sistemimizde deneme süreli iş sözleşmesi adı verilen özel bir sözleşme türü düzenlenmiştir. Bu sözleşme, taraflara risk almadan, belirli bir süre boyunca iş ilişkisini deneyimleme imkânı tanır ve bu sürenin sonunda, herhangi bir gerekçe göstermeksizin sözleşmeyi feshetme hakkı verir.

Bu makalede, deneme süreli iş sözleşmesinin ne olduğunu, deneme süreli iş sözleşmesinin hukuki niteliklerini, deneme süreli iş sözleşmesinin şekil şartını, deneme süreli iş sözleşmesinin süresini, deneme süresinin iş ilişkisi üzerindeki etkilerini, deneme süresi içinde ve sonrasında fesih süreçlerini, iş sözleşmesinin genel yazılılık şartını ve konuyla ilgili sıkça sorulan soruları ayrıntılı bir şekilde ele alacağız.

Deneme Süreli İş Sözleşmesi Nedir?

Deneme süreli iş sözleşmesi, İş Kanunu'nun 15. maddesinde düzenlenen, işçi ve işverenin birbirlerini tanımaları ve iş ilişkisini belirli bir süre boyunca denemeleri amacıyla yapılan bir sözleşmedir. Bu süre boyunca işçi, işin niteliğini, çalışma koşullarını ve işyerinin genel ortamını değerlendirir; işveren ise işçinin bilgi, beceri, tutum ve davranışlarının işe uygun olup olmadığını gözlemler.

Deneme süresinin en önemli özelliği, bu süre içinde tarafların herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve ihbar süresi tanımaksızın iş sözleşmesini feshedebilecek olmasıdır. Bu, hem işçi hem de işveren için esnek ve risksiz bir çıkış kapısı sağlar.

Deneme süresi içinde (Madde 433)

Taraflar, hizmet sözleşmesine iki ayı aşmamak koşuluyla deneme süresi koyabilirler. Deneme süresi konulmuşsa taraflar, bu süre içinde fesih süresine uymak zorunda olmaksızın, hizmet sözleşmesini tazminatsız feshedebilirler.

İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır.

Deneme Süreli İş Sözleşmesi Yazılı Olmak Zorunda mı?

Türk hukukunda, deneme süreli iş sözleşmesinin geçerli olabilmesi için yazılı olarak yapılması zorunluluğu yoktur. Ancak, İş Kanunu'nun 15. maddesi, "Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirimsiz ve tazminatsız feshedebilirler." hükmünü içermekle birlikte, deneme süresinin varlığının ispatı açısından bu sürenin sözleşmede açıkça belirtilmesi büyük önem taşır.

Yazılı bir sözleşme yapılmaması durumunda, deneme süresinin varlığını ve süresini ispat yükü, bu iddiayı ileri süren tarafa (genellikle işverene) aittir. Bu nedenle, olası hukuki uyuşmazlıklarda ispat kolaylığı sağlamak için deneme süresi şartının yazılı bir iş sözleşmesinde açıkça yer alması tavsiye edilir. Deneme süresinin sözlü olarak kararlaştırılması durumunda, bu sürenin varlığını ispatlamak oldukça güçtür.

Deneme Süresinin Süresi ve En Fazla Kaç Ay Olur?

İş Kanunu'na göre, deneme süresi en fazla iki ay olabilir. Eğer işveren, sözleşmede daha uzun bir deneme süresi (örneğin üç ay) belirlemişse, bu hüküm geçersiz sayılır ve deneme süresi yasal sınır olan iki aya inmiş olur. İki ayı aşan kısım, deneme süresi olarak kabul edilmez.

Deneme süresi, toplu iş sözleşmeleriyle (TİS) artırılabilir. Ancak bu artış, en fazla dört aya kadar olabilir. Toplu iş sözleşmesinde aksi kararlaştırılmadıkça, deneme süresi iki aydır.

Bireysel İş Sözleşmesinde: En fazla 2 ay

Toplu İş Sözleşmesinde: En fazla 4 ay

Deneme süresi, iş ilişkisinin başladığı tarihten itibaren işlemeye başlar.

Deneme Süresi Sözleşmede Yazmak Zorunda mı?

Evet, deneme süresinin varlığının geçerli bir şekilde hüküm ifade etmesi ve özellikle hukuki uyuşmazlıklarda ispat kolaylığı sağlaması için sözleşmede açıkça yazması büyük önem taşır. Sözleşmede deneme süresine ilişkin bir hüküm bulunmuyorsa, kural olarak iş sözleşmesinin deneme süresiz olarak yapıldığı kabul edilir.

Bu durum, deneme süresine dayanılarak yapılan feshin hukuken geçersiz sayılmasına ve işverenin haksız fesih nedeniyle ihbar ve kıdem tazminatı ödemek zorunda kalmasına yol açabilir. Bu nedenle, deneme süresi şartı, iş sözleşmesinde yazılı ve açık bir şekilde belirtilmelidir.

İş Sözleşmesi Yazılı Olmak Zorunda mı? Yazılı Sözleşme Yoksa Belirsiz Midir?

İş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. İş sözleşmesi, Kanunda aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tâbi değildir. Süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur. Bu belgeler damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaftır.

Yazılı sözleşme yapılmayan hallerde işveren işçiye en geç iki ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya da haftalık çalışma süresini, temel ücreti ve varsa ücret eklerini, ücret ödeme dönemini, süresi belirli ise sözleşmenin süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda oldukları hükümleri gösteren yazılı bir belge vermekle yükümlüdür. Süresi bir ayı geçmeyen belirli süreli iş sözleşmelerinde bu fıkra hükmü uygulanmaz. İş sözleşmesi iki aylık süre dolmadan sona ermiş ise, bu bilgilerin en geç sona erme tarihinde işçiye yazılı olarak verilmesi zorunludur.

Taraflar iş sözleşmesini, Kanun hükümleriyle getirilen sınırlamalar saklı kalmak koşuluyla, ihtiyaçlarına uygun türde düzenleyebilirler. İş sözleşmeleri belirli veya belirsiz süreli yapılır. Bu sözleşmeler çalışma biçimleri bakımından tam süreli veya kısmî süreli yahut deneme süreli ya da diğer türde oluşturulabilir.

Belirli ve Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi (Madde 11) - İş ilişkisinin bir süreye bağlı olarak yapılmadığı halde sözleşme belirsiz süreli sayılır. Belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan iş sözleşmesi belirli süreli iş sözleşmesidir. Belirli süreli iş sözleşmesi, esaslı bir neden olmadıkça, birden fazla üst üste (zincirleme) yapılamaz. Aksi halde iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir. Esaslı nedene dayalı zincirleme iş sözleşmeleri, belirli süreli olma özelliğini korurlar.

Belirli ve Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi Ayırımı

Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin süreli olmasından dolayı belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz.

Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiye, belirli bir zaman ölçüt alınarak ödenecek ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatler, işçinin çalıştığı süreye orantılı olarak verilir. Herhangi bir çalışma şartından yararlanmak için aynı işyeri veya işletmede geçirilen kıdem arandığında belirli süreli iş sözleşmesine göre çalışan işçi için farklı kıdem uygulanmasını haklı gösteren bir neden olmadıkça, belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışan emsal işçi hakkında esas alınan kıdem uygulanır.

Emsal işçi, işyerinde aynı veya benzeri işte belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan işçidir. İşyerinde böyle bir işçi bulunmadığı takdirde, o işkolunda şartlara uygun bir işyerinde aynı veya benzer işi üstlenen belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan işçi dikkate alınır.

Deneme Süreli İş Sözleşmesinin İşverence Feshi

Deneme süresi içinde işveren, işçinin performansından, tutum ve davranışlarından veya işe uyumundan memnun kalmadığı takdirde, sözleşmeyi kolaylıkla feshedebilir. Fesih işlemi için şu kurallar geçerlidir:

Deneme Süreli İş Sözleşmesinde Gerekçe Gösterme Zorunluluğu Yok:
İşveren, fesih için herhangi bir sebep bildirmek zorunda değildir.
Deneme Süreli İş Sözleşmesin İhbar Süresi Zorunluluğu Yok:
İşveren, işçiye önceden bildirim yapma yükümlülüğü altında değildir. Fesih anında geçerli olur.
Deneme Süreli İş Sözleşmesin Tazminat Ödeme Zorunluluğu Yok:
Fesih durumunda işveren, işçiye kıdem veya ihbar tazminatı ödemez.
Deneme Süreli İş Sözleşmesin Feshin Kötü Niyete Dayanmaması:
Fesih hakkı kötüye kullanılmamalıdır. Örneğin, işçinin hamileliği, sendikal faaliyeti veya dini inançları nedeniyle yapılan fesih, yasal olarak geçersiz sayılır. Bu durumda, işçi kötü niyet tazminatı talep edebilir.

Deneme Süresinde Fesih ve İşçilik Alacakları

Deneme süresi içinde işveren tarafından yapılan fesih, işçinin çalışmış olduğu süreye ilişkin yasal alacaklarını ortadan kaldırmaz. Fesih ne zaman yapılırsa yapılsın, işçinin çalıştığı günlere ait ücret, fazla mesai, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri gibi tüm alacakları eksiksiz bir şekilde ödenmek zorundadır.

Deneme Süresi Sona Erdiğinde Ne Olur?

Deneme süresinin bitiminde, taraflar iş sözleşmesini feshetmezlerse, iş ilişkisi kendiliğinden belirsiz süreli iş sözleşmesine dönüşür. Bu durumda işçi, tüm yasal haklarını (kıdem ve ihbar tazminatı hakkı dahil) elde etmiş olur. Artık sözleşmenin feshi, İş Kanunu'nun 17. maddesi uyarınca geçerli bir nedene dayandırılmak ve yasal ihbar sürelerine uyulmak zorundadır.

Deneme Süreli İş Sözleşmesinde Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Deneme süresinde işten ayrılırsam tazminat öder miyim?

Hayır, deneme süresi içinde işçi de herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve ihbar süresi tanımaksızın iş sözleşmesini feshedebilir. Bu durumda, ne işverene ne de işçiye herhangi bir tazminat (ihbar veya kıdem) ödeme yükümlülüğü doğmaz.

2. İşveren, deneme süresi içinde beni işten çıkarırsa tazminat alabilir miyim?

Deneme süresi içinde işveren tarafından yapılan fesih, kural olarak ihbar ve kıdem tazminatı hakkı doğurmaz. Ancak, fesih işlemi yasalara ve dürüstlük kuralına aykırı ise (örneğin kötü niyetli fesih), işçi kötü niyet tazminatı talep edebilir. Ayrıca, çalıştığınız süreye ilişkin maaş, fazla mesai gibi alacaklarınızı eksiksiz almalısınız.

3. Deneme süresinde rapor alabilir miyim?

Evet, deneme süresi içinde de hastalık veya başka bir sebeple rapor alabilirsiniz. Bu durum, işçinin yasal bir hakkıdır ve işverenin sırf rapor aldığı için sözleşmeyi feshetmesi kötü niyetli fesih olarak değerlendirilebilir.

4. Deneme süresi, ilk işe girdiğimde mi geçerli olur?

Deneme süresi, aynı işverenle aynı işyerinde yeniden bir iş ilişkisi kurulduğunda tekrar uygulanabilir. Örneğin, işçi bir işyerinden ayrıldıktan sonra yeniden aynı işe alınırsa, bu yeni sözleşme için tekrar deneme süresi belirlenebilir.