Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma nedir? TCK 53 - Samsun Avukat

Türk Ceza Kanunu (TCK) çerçevesinde belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma, mahkumiyet kararı ile ya da kanunda öngörülen hallerde kişinin bazı haklarını geçici ya da sürekli olarak kullanamaması anlamına gelir.

Kişinin yoksun bırakılacağı haklar nelerdir?

Kişi, kasten işlemiş olduğu suçtan dolayı hapis cezasına mahkûmiyetin kanuni sonucu olarak;

a) Sürekli, süreli veya geçici bir kamu görevinin üstlenilmesinden; bu kapsamda, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğinden veya Devlet, il, belediye, köy veya bunların denetim ve gözetimi altında bulunan kurum ve kuruluşlarca verilen, atamaya veya seçime tabi bütün memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten,

b) Seçme ve seçilme ehliyetinden

c) Velayet hakkından; vesayet veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunmaktan,

d) Vakıf, dernek, sendika, şirket, kooperatif ve siyasi parti tüzel kişiliklerinin yöneticisi veya denetçisi olmaktan,

e) Bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tabi bir meslek veya sanatı, kendi sorumluluğu altında serbest meslek erbabı veya tacir olarak icra etmekten,

yoksun bırakılır.

Böylelikle kişi, işlemiş bulunduğu suç dolayısıyla mahkûm olduğu hapis cezasının infazı tamamlanıncaya kadar bu hakları kullanamaz.

Kişinin belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılması istisnası nedir?

-Mahkûm olduğu hapis cezası ertelenen veya denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezası infaz edilen ya da koşullu salıverilen hükümlünün kendi altsoyu üzerindeki velayet, vesayet ve kayyımlık yetkileri açısından kişinin belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılması uygulanmaz.

-Hakim mahkûm olduğu hapis cezası ertelenen veya denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezası infaz edilen ya da koşullu salıverilen hükümlü hakkında bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tabi bir meslek veya sanatı, kendi sorumluluğu altında serbest meslek erbabı veya tacir olarak icra etmekten söz konusu edilen hak yoksunluğunun uygulanmamasına karar verilebilir.

Belli haklardan yoksun bırakılma kimlere uygulanmaz?

Belli haklardan yoksun bırakılma kısa süreli hapis cezası ertelenmiş veya fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında uygulanmaz.

Belli haklardan yoksun bırakılmanın artırılacağı haller nelerdir?

Hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılması suretiyle işlenen suçlar dolayısıyla hapis cezasına mahkûmiyet halinde, ayrıca, cezanın infazından sonra işlemek üzere, hükmolunan cezanın yarısından bir katına kadar bu hak ve yetkinin kullanılmasının yasaklanmasına karar verilir. Bu hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılması suretiyle işlenen suçlar dolayısıyla sadece adlî para cezasına mahkûmiyet halinde, hükümde belirtilen gün sayısının yarısından bir katına kadar bu hak ve yetkinin kullanılmasının yasaklanmasına karar verilir. Hükmün kesinleşmesiyle icraya konan yasaklama ile ilgili süre, adlî para cezasının tamamen infazından itibaren işlemeye başlar.

Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma taksirli suçlarda uygulanır mı?

Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma TCK 53/6 uyarınca iki suç tipinin taksirli halinde uygulanabilecektir. Bunlar; Belirli bir meslek veya sanatın gerektirdiği dikkat ve özen kurallarına aykırı davranış sonucu taksirli bir suç işlenmesi ve Trafik kurallarına uyulmaması nedeniyle dikkat ve özen yükümlülüğünün ihlali sonucu taksirle bir suçun meydana gelmesidir. TCK madde 53/6 şöyledir;

‘’Belli bir meslek veya sanatın ya da trafik düzeninin gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla işlenen taksirli suçtan mahkûmiyet halinde, üç aydan az ve üç yıldan fazla olmamak üzere, bu meslek veya sanatın icrasının yasaklanmasına ya da sürücü belgesinin geri alınmasına karar verilebilir. Yasaklama ve geri alma hükmün kesinleşmesiyle yürürlüğe girer ve süre, cezanın tümüyle infazından itibaren işlemeye başlar.’’

Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma tedbirinin hukuki niteliği nedir?

Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma tedbirinin hukuki niteliği cezai bir yaptırım olmaktan ziyade, bireyin toplum düzeni ve kamu yararı açısından tehlike arz etmesini önlemek amacıyla alınan bir önlem olarak değerlendirilir. Amaç, failin yeniden suç işlemesini engellemek ve kamu düzenini korumaktır. Tedbirin uygulanması, suçtan kaynaklı bir hak kısıtlamasıdır. Ancak bu kısıtlama, suç ve fail arasında kurulan ilişkiye dayanır ve ölçülülük ilkesine uygun olarak belirlenir.

Belli haklardan yoksun bırakılma kararı adli sicil kaydına işler mi?

5352 sayılı Adli Sicil Kanunun 4. Maddesinin 1 fıkrası e bendine göre Türk mahkemeleri tarafından vatandaş veya yabancı hakkında verilmiş ve kesinleşmiş mahkûmiyet hükümleri adlî sicile kaydedilir. Bu bağlamda;

Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma ile ilgili olarak;

1. Kasten işlenen bir suç nedeniyle hapis cezasına mahkûmiyetin kanunî sonucu olarak yoksun kalınan haklara cezanın ertelenmesi dolayısıyla getirilen istisnaya ilişkin karar,

2. Mahkûmiyet hükmüyle bağlantılı olarak verilen, belli bir hak ve yetkinin kullanılmasının veya belli bir meslek veya sanatın icrasının yasaklanmasına ya da sürücü belgesinin geri alınmasına ilişkin karar,

adlî sicile kaydedilir.

Belli haklardan yoksun bırakılmaya itiraz şartları nelerdir?

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu dışındaki kanunların belli bir suçtan dolayı veya belli bir cezaya mahkûmiyete bağladığı hak yoksunluklarının giderilebilmesi için, yasaklanmış hakların geri verilmesi yoluna gidilebilir. Bunun için; Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinin beşinci ve altıncı fıkraları saklı kalmak kaydıyla,

a) Mahkûm olunan cezanın infazının tamamlandığı tarihten itibaren üç yıllık bir sürenin geçmiş olması,

b) Kişinin bu süre zarfında yeni bir suç işlememiş olması ve hayatını iyi halli olarak sürdürdüğü hususunda mahkemede bir kanaat oluşması, gerekir.

Yasaklanmış hakların geri verilmesi için, hükümlünün veya vekilinin talebi üzerine, hükmü veren mahkemenin veya hükümlünün ikametgâhının bulunduğu yerdeki aynı derecedeki mahkemenin karar vermesi gerekir. Yasaklanmış hakların geri verilmesi talebi üzerine mahkemenin verdiği karara karşı, hükümle ilgili olarak Ceza Muhakemesi Kanununda öngörülen kanun yoluna başvurulabilir. Yasaklanmış hakların geri verilmesine ilişkin karar, kesinleşmesi halinde, adlî sicil arşivine kaydedilir. Yasaklanmış hakların geri verilmesi yoluna başvurulması nedeniyle oluşan bütün masraflar hükümlü tarafından karşılanır.

Belli haklardan yoksun bırakılma tedbirinin infazı nasıl yapılır?

Ceza infaz kurumlarının yönetimi ile ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazı hakkında tüzükte belli haklardan yoksun bırakılma yaptırımının infazına yer verilmiştir. Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma, kasten işlemiş olduğu bir suçtan dolayı hapis cezasına mahkûmiyetin kanunî sonucu olarak kişi hakkında uygulanan 5237 sayılı Kanunun 53 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ilâ (e) bentlerinde sayılan tedbirlerdir. Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma tedbirleri aşağıda belirtilen esaslara göre yerine

getirilir:

a) Mahkemece Cumhuriyet başsavcılığına gönderilen ilâm, infaz defterine kaydedilerek infaza başlama ve bitiş tarihleri yazılır. Ancak bu tedbirlerin infazına, mahkûmiyetin kanunî sonucu olarak hapis cezasının infazına başlama tarihi ile birlikte başlanır,

b) Cumhuriyet başsavcılığınca, hapis cezasının infazına başlanacağı tarih de dikkate alınarak, bu tedbiri içeren ilâmın içeriği, tedbirin konusu ve niteliğine göre ilgili kurum ve kuruluşlar ile kolluğa bildirilir. Cumhuriyet başsavcılığınca, ayrıca infaza başlama ve bitiş tarihleri de bildirilir,

c) 5237 sayılı Kanunun 53 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ilâ (e) bentlerinde belirtilen yoksun bırakılma konusu faaliyet ve görevlerle ilgili olarak, tedbirin infazının tamamlanmasından sonra hükümlünün bu faaliyet ve görevlerde bulunabilmesi, 5352 sayılı Adlî Sicil Kanunu hükümlerine göre temin edeceği adlî sicil kaydının ilgili yere ibrazı ile mümkündür.

5237 sayılı Kanunun 53 üncü maddesinin beşinci ve altıncı fıkralarına göre hükmedilen tedbirler, 5275 sayılı Kanunun 104 üncü maddesine göre denetimli serbestlik ve yardım merkezi şube müdürlüğü ya da büroları tarafından yerine getirilir.

Belli haklardan yoksun bırakılma memuriyeti etkiler mi?

Devlet memuru olabilmek için bazı şartlar bulunmaktadır ve bu şartlar, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 48. maddesinde açıkça düzenlenmiştir. Bu kapsamda, memuriyete engel oluşturan suçlarla ilgili şu hususlar öne çıkar:

Kasten işlenen suçlar: Eğer bir kişi, kasten işlenen bir suçtan dolayı 1 yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına mahkûm edilmişse, bu durum memuriyete engel teşkil eder.
Devletin güvenliğine karşı suçlar: Devletin güvenliği, anayasal düzen ve bu düzenin işleyişine karşı işlenen suçlar, Milli savunmaya karşı suçlar, Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk memuriyete engel suçlar arasında yer alır.
Diğer özel suçlar: Zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama ve kaçakçılık gibi suçlardan mahkûm olan kişiler de memur olamaz.

Buna karşılık, taksirle işlenen suçlar, memuriyete engel teşkil etmemektedir.