Telif Hakkının İhlali Davası - Samsun Avukat

Telif Hakkının İhlali Davası

Günümüz dijital çağında bilgi ve sanatın üretimi ve yayılımı hiç olmadığı kadar hızlı. Ancak bu hız, aynı zamanda telif hakkı ihlallerinin de artmasına neden oluyor. Bir eserin izinsiz kullanılması, çoğaltılması, dağıtılması veya üzerinde değişiklik yapılması, eser sahibinin emek ve yaratıcılık hakkının doğrudan ihlalidir. Bu durum, eser sahibini hem maddi hem de manevi olarak zarara uğratabilir. İşte bu noktada, Telif Hakkının İhlali Davası devreye girerek, eser sahiplerinin haklarını koruma altına alır ve haksız fiilde bulunanların hukuki sorumluluğunu ortaya koyar.

Telif Hakkı Nedir?

Telif hakkı, bir diğer adıyla fikri mülkiyet hakkı, kişilerin her türlü fikrî ve sanatsal ürünleri üzerindeki hukukî haklarını ifade eder. Bu hak, eserin yaratıcısına (eser sahibine) belirli bir süre boyunca, eseri üzerinde münhasır (başkasına ait olmayan) kullanım ve yayma yetkisi verir. Telif hakkı, bir eserin yaratılmasıyla kendiliğinden doğar ve tescil zorunluluğu bulunmaz. Ancak ispat kolaylığı açısından tescil veya noter onayı gibi yöntemler tercih edilebilir.

Telif hakları, genel olarak iki ana kategoriye ayrılır:

Mali Haklar: Eser sahibinin eserinden ekonomik olarak faydalanma haklarıdır. Bunlar çoğaltma, yayma, temsil, işaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletim haklarıdır. Örneğin, bir kitabın basılması ve satılması, bir şarkının dinlenmesi veya bir filmin gösterilmesi bu kapsama girer.
Manevi Haklar: Eser sahibinin eser üzerindeki şahsi ve manevi bütünlüğünü koruma haklarıdır. Bunlar eseri umuma arz etme (yayımlama), adın belirtilmesi, eserde değişiklik yapılmasını yasaklama ve eser sahibinin zilyet ve malike karşı haklarıdır. Manevi haklar devredilemez ancak kullanma yetkisi başkasına bırakılabilir.

Telif Hakkına Konu Olabilecek Eserler Nelerdir?

Telif hakkına konu olabilecek eserler, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) madde 1/B'de belirtilen özellikleri taşıyan her türlü fikir ve sanat ürünüdür. Başlıca eser türleri şunlardır:

İlim ve Edebiyat Eserleri: Kitaplar, şiirler, makaleler, ders kitapları, senaryolar, bilgisayar programları (yazılımlar) ve veri tabanları.
Musiki Eserleri: Besteler, şarkılar, müzik notaları ve sözleri.
Güzel Sanat Eserleri: Resimler, heykeller, mimari eserler, fotoğraflar, karikatürler, el sanatları ve tasarımlar.
Sinema Eserleri: Filmler, belgeseller, televizyon programları ve video klipler.
İşlenmeler ve Derlemeler: Başka bir eserden faydalanılarak oluşturulan ve bağımsız bir nitelik taşıyan yeni eserler (çeviriler, adaptasyonlar, düzenlemeler, antolojiler).

Telif Hakkının İhlali Hangi Durumlarda Oluşur?

Telif hakkı ihlali, eser sahibinin FSEK'ten doğan mali ve/vevi manevi haklarının izinsiz olarak kullanılması durumunda meydana gelir. En yaygın ihlal türleri şunlardır:

İzinsiz Çoğaltma: Bir eserin fotokopiyle veya dijital yollarla izinsiz kopyalanması (korsan kitap basımı, yazılım kopyalama).
İzinsiz Yayma: Eserin kopyalarının izinsiz olarak dağıtılması, satılması veya internet üzerinden indirilmeye sunulması.
İzinsiz Temsil: Bir tiyatro oyununun veya konserin izinsiz sahnelenmesi.
İzinsiz Umuma İletim: Bir eserin televizyon, radyo veya internet üzerinden izinsiz yayınlanması (bir filmin yasa dışı olarak bir platforma yüklenmesi).
Eserde İzinsiz Değişiklik Yapma: Eser sahibinin izni olmadan eserde kısaltma, ekleme veya başlık değişikliği gibi müdahalelerde bulunulması.
Kaynak Göstermeden Kullanım (İntihal): Bir başkasına ait eserin veya bölümlerinin, kaynak belirtilmeksizin kendi eseri gibi sunulması.
Adın Belirtilmemesi: Eser sahibinin isminin belirtilmemesi veya yanlış belirtilmesi.

Telif Hakkı Davaları Nelerdir?

Tecavüzün Önlenmesi Davası:
Hakkı ihlal edilen eser sahibi, ihlalin devam etmesini engellemek amacıyla açtığı davadır. Örneğin, izinsiz basılan kitapların piyasaya sürülmesinin durdurulması.
Tecavüzün Tespiti Davası:
Telif hakkı ihlalinin varlığının mahkeme kararıyla tespit edilmesini sağlayan davadır. Genellikle, ileride açılacak tazminat davalarına temel oluşturmak amacıyla açılır.
Tecavüzün Kaldırılması Davası:
Gerçekleşmiş olan telif hakkı ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılmasını talep eden davadır. Örneğin, izinsiz basılan kitapların toplatılması veya imha edilmesi.
Maddi Tazminat Davası:
Eser sahibinin, telif hakkı ihlali nedeniyle uğradığı maddi zararın tazmini amacıyla açtığı davadır. Eser sahibinin uğradığı gerçek zarar (kazanç kaybı) veya ihlali gerçekleştiren kişinin elde ettiği karın iadesi şeklinde talep edilebilir. FSEK m. 68, izinsiz çoğaltma veya yayma durumunda, eser sahibinin ihlal eden kişiden talep edebileceği tazminatın asgari miktarını belirtir.
Manevi Tazminat Davası:
Eser sahibinin kişilik haklarına yapılan saldırı nedeniyle duyduğu elem, üzüntü ve itibarı zedelenmesi gibi manevi zararların tazmini amacıyla açtığı davadır.
Telif Hakkı Ceza Davaları:
FSEK'in 71. ve devamı maddeleri, telif hakkı ihlallerini suç olarak tanımlar ve cezai yaptırımlar öngörür. İzinsiz çoğaltma, yayma, temsil, eser sahibinin adını belirtmeme gibi fiiller için hapis cezası ve adli para cezası verilebilir. Bu davalar, eser sahibinin şikayeti üzerine Cumhuriyet Savcılığı tarafından başlatılır.

Telif Hakkının İhlali Davası Görevli Mahkeme:

Görevli Mahkeme: Telif hakkı ihlali davaları, kural olarak Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri'nde görülür. Bu mahkemelerin bulunmadığı yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemeleri görevlidir.

Telif Hakkının İhlali Davası Yetkili Mahkeme:

Davalının ikametgahının bulunduğu yer mahkemesi, ihlalin gerçekleştiği yer mahkemesi veya davacının yerleşim yeri mahkemesi yetkili olabilir.

Telif Hakkının İhlali Davasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Telif Hakkı İhlali İspat Yükü: Telif hakkı ihlali davalarında ispat yükü davacı eser sahibindedir. Eserin kendisine ait olduğunu ve ihlalin gerçekleştiğini somut delillerle kanıtlaması gerekir.
Telif Hakkı İhlali Zamanaşımı: Maddi ve manevi tazminat davalarında zamanaşımı süresi, ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl ve her halde ihlal fiilinden itibaren 10 yıldır. Ancak tecavüzün tespiti, önlenmesi ve kaldırılması davaları için bir zamanaşımı süresi bulunmaz.
Telif Hakkı İhlali Hukuki Destek: Telif hakkı davaları, FSEK'in karmaşık hükümleri ve teknik detaylar içermesi nedeniyle uzmanlık gerektiren davalardır. Fikri Mülkiyet Hukuku konusunda uzman bir avukattan destek almak, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önüne geçilmesi için hayati önem taşır.
Telif Hakkı İhlali İhtiyati Tedbir: Telif hakkı ihlali davalarında, dava sonuçlanana kadar telif hakkı ihlalini durdurmak amacıyla ihtiyati tedbir talep edilebilir. Örneğin, izinsiz basılan kitapların satışının durdurulması veya internet sitesinden kaldırılması gibi. Bu, zararın büyümesini engellemek adına çok önemli bir adımdır.
Telif Hakkı İhlali Ceza ve Hukuk Davalarının Birlikte Yürütülmesi: Eser sahibi, hem maddi/manevi zararının giderilmesi için hukuk davası açabileceği gibi, ihlali gerçekleştiren kişinin cezalandırılması için suç duyurusunda bulunarak ceza davası da açabilir. Bu iki süreç birbirinden bağımsız yürüyebilir.

Telif Hakkı Davası Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Telif hakkı tescil ettirmek zorunlu mudur?

Hayır, telif hakkı bir eserin yaratılmasıyla kendiliğinden doğar ve tescil zorunluluğu bulunmaz. Ancak ispat kolaylığı açısından Kültür ve Turizm Bakanlığı'na bağlı Telif Hakları Genel Müdürlüğü'ne tescil veya noter onayı gibi yöntemler tercih edilebilir.

2. İnternetteki bir görseli izinsiz kullanırsam telif hakkı ihlali olur mu?

Evet, eğer o görsel telif hakkıyla korunuyorsa ve siz eser sahibinin izni olmadan onu kopyalar, çoğaltır veya paylaşırsanız telif hakkı ihlali oluşur. İnternetteki içeriklerin çoğu telif haklarıyla korunmaktadır.

3. Telif hakkı ihlali davasında ne kadar tazminat alabilirim?

Tazminat miktarı, uğranılan maddi zararın büyüklüğüne, ihlali gerçekleştiren kişinin elde ettiği kazanca ve manevi zararın ağırlığına göre değişir. FSEK m. 68, izinsiz çoğaltma veya yayma durumunda asgari tazminat miktarı için bazı kriterler belirler. Mahkeme, tüm koşulları değerlendirerek hakkaniyetli bir tazminat miktarına hükmeder.

4. Eserimi kullanan kişi, kaynak gösterirse ihlal olmaz mı?

Kaynak göstermek, eseri izinsiz kullanma fiilini meşru kılmaz. Eser sahibinin izni olmadan çoğaltma, yayma veya temsil gibi mali hakları ihlal ediyorsanız, kaynak göstererek dahi yasa dışı bir eylemde bulunmuş olursunuz. Kaynak gösterme, daha çok intihal suçlamalarından korunmak için önemlidir ancak mali hak ihlalini engellemez.

5. Bir eseri kişisel kullanımım için kopyalasam ihlal olur mu?

FSEK, "kişisel kullanım ve eğitim amaçlı çoğaltma" gibi belirli istisnalar öngörür. Ancak bu istisnalar çok dar kapsamlıdır ve ticari amaç gütmeyen, sınırlı sayıda çoğaltmaları kapsar. Bir eseri izinsiz olarak çoğaltıp başkalarıyla paylaşırsanız, kişisel kullanım sınırlarını aşmış olursunuz.

6. Telif hakkı ihlali davası açmak ne kadar sürer?

Davanın süresi, davanın karmaşıklığına, delillerin toplanma süresine, bilirkişi incelemesine ve mahkemenin iş yüküne göre değişir. Genellikle birkaç aydan bir yıla veya daha uzun sürelere kadar yayılabilir.