Kısıtlılık Kararının Kaldırılması ve Şartları - Samsun Avukat

Kısıtlılık Kararının Kaldırılması ve Şartları

Hayatın beklenmedik durumları, bir bireyin kendi işlerini yönetme yeteneğini geçici veya kalıcı olarak kaybetmesine neden olabilir. Bu gibi durumlarda, Medeni Kanun tarafından koruma altına alınan bu bireyin mal varlığını ve hukuki işlemlerini yönetmek amacıyla kısıtlılık kararı verilir. Kısıtlılık, kişinin hukuki işlem ehliyetini sınırlayan ciddi bir yasal statüdür. Ancak bu durum kalıcı olmak zorunda değildir. Kısıtlılık nedeni ortadan kalktığında, kişi tekrar kendi hayatını ve işlerini bağımsız bir şekilde yönetme hakkına sahiptir. İşte bu süreç, kısıtlılık kararının kaldırılması olarak adlandırılır.

Bu makalede, kısıtlılık kararının kaldırılmasının hukuki dayanaklarını, kaldırılma şartlarını, başvuru sürecini, kimlerin başvurabileceğini ve bu konuda sıkça sorulan soruları ayrıntılı bir şekilde ele alacağız.

Kısıtlılık Nedir ve Neden Verilir?

Kısıtlılık, bir bireyin akıl hastalığı, akıl zayıflığı, savurganlık, alkol veya uyuşturucu bağımlılığı gibi nedenlerle kendi işlerini yönetme ehliyetini kaybetmesi durumunda, mahkeme kararı ile hukuki ehliyetinin sınırlandırılmasıdır. Kısıtlı kişiye, mahkeme tarafından bir vasi atanır. Vasi, kısıtlının mal varlığını yönetir, hukuki işlemlerini gerçekleştirir ve kısıtlıyı temsil eder. Kısıtlılık, Türk Medeni Kanunu'nun 405 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Kısıtlılık kararı, kişiyi koruma amacı taşır ve hukuki işlemlerde üçüncü kişilerin mağduriyetini engellemeyi hedefler.

Kısıtlılık Kararının Kaldırılmasının Hukuki Dayanağı

Kısıtlılık kararının kaldırılması, Türk Medeni Kanunu'nun 470. maddesi ile düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, kısıtlılık sebebinin ortadan kalkması durumunda, mahkeme tarafından kısıtlılık kararı kaldırılır. Kısıtlılık kararının kaldırılması için, karar verilmesine neden olan durumun artık mevcut olmadığının mahkeme tarafından tespiti gereklidir.

Kaldırılma kararı, kısıtlılık kararı gibi, kişiye özel bir durumdur ve mahkemenin takdirine bağlıdır.

Kısıtlılık Kararının Kaldırılması Şartları Nelerdir?

Kısıtlılık kararının kaldırılması için temel şart, karar verilmesine neden olan durumun ortadan kalkmasıdır. Ancak bu tek başına yeterli değildir. Şartlar, kısıtlılık nedenine göre farklılık gösterir.

1. Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı Nedeniyle Kısıtlılık:

   • "Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle işlerini göremeyen veya korunması ve

     bakımı için kendisine sürekli yardım gereken ya da başkalarının güvenliğini tehlikeye sokan her ergin kısıtlanır. Görevlerini yaparlarken vesayet altına alınmayı gerekli kılan bir durumun varlığını öğrenen idarî makamlar, noterler ve mahkemeler, bu durumu hemen yetkili vesayet makamına bildirmek zorundadırlar."

   • Şart: Akıl hastalığı veya akıl zayıflığının ortadan kalktığının veya kişinin kendi işlerini yönetebilecek duruma geldiğinin resmi sağlık kurulu raporu ile ispatlanması gereklidir. Mahkeme, bu konuda tam teşekküllü bir hastaneden alınacak raporu ister. Raporda, kişinin kısıtlılık halinin devam etmediği ve fiil ehliyetini tekrar kazandığı açıkça belirtilmelidir.

   • "Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı yüzünden kısıtlanmış olan kişi üzerindeki

     vesayetin kaldırılmasına, ancak kısıtlama sebebinin ortadan kalkmış olduğunun resmî sağlık kurulu raporu ile belirlenmesi hâlinde karar verilebilir."

   
   

2. Savurganlık, Alkol veya Uyuşturucu Bağımlılığı Nedeniyle Kısıtlılık:

   • "Savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı

     veya malvarlığını kötü yönetmesi sebebiyle kendisini veya ailesini darlık veya yoksulluğa düşürme tehlikesine yol açan ve bu yüzden devamlı korunmaya ve bakıma muhtaç olan ya da başkalarının güvenliğini tehdit eden her ergin kısıtlanır."

   • Şart: Savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı

     veya malvarlığını kötü yönetmesi sebebiyle kısıtlanmış olan kişinin vesayetin kaldırılmasını isteyebilmesi, en az bir yıldan beri vesayet altına alınmasını gerektiren sebeple ilgili olarak bir şikâyete meydan vermemiş olmasına bağlıdır..

   • "Diğer kısıtlılar üzerindeki vesayet, yetkili vesayet makamının kararıyla sona

     erer. Vesayeti gerektiren sebebin ortadan kalkması üzerine vesayet makamı vesayetin sona ermesine karar verir. Kısıtlı ve ilgililerden her biri, vesayetin kaldırılması isteminde bulunabilir."

     
     

3. İstem Üzerine Kısıtlılık:

   • "Yaşlılığı, engelliliği, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle işlerini

     gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden her ergin kısıtlanmasını isteyebilir."

   • Şart: Yaşlılık, tecrübesizlik veya ağır hastalık gibi nedenlerle kendi isteği üzerine kısıtlanan bir kişi, bu talebinden vazgeçerek kısıtlılığın kaldırılmasını talep edebilir. Bu durumda mahkeme, kişinin akli melekelerinin yerinde olduğunu ve bu talebin kendi iradesiyle yapıldığını tespit ederek kısıtlılığı kaldırabilir.

     "Diğer kısıtlılar üzerindeki vesayet, yetkili vesayet makamının kararıyla sona

     erer. Vesayeti gerektiren sebebin ortadan kalkması üzerine vesayet makamı vesayetin sona ermesine karar verir. Kısıtlı ve ilgililerden her biri, vesayetin kaldırılması isteminde bulunabilir."

     
     

4. Hükümlülük Nedeniyle Kısıtlılık:

   • "Kesinleşmiş hapis cezasının infazı amacıyla ceza infaz kurumunda bulunan ergin bir kişi, isteği üzerine kısıtlanır veya kendisine kayyım atanır. Toplam beş yıl veya daha fazla kesinleşmiş hapis cezasının infazı amacıyla ceza infaz kurumunda bulunan ergin bir kişi, isteği bulunmasa dahi kişiliğinin veya malvarlığının korunması bakımından gerekli görülmesi hâlinde kısıtlanabilir. Cezayı yerine getirmekle görevli makam hapis cezasının infazına başlandığını derhâl vesayet makamına bildirir. Vesayet makamı karar vermeden önce hükümlüyü dinler. Bu Kanunun kayyımlığa ilişkin hükümleri niteliğine uygun düştüğü ölçüde bu madde için de uygulanır."

   • Şart: Bir yıl ve daha fazla süreli hapis cezası alan kişinin, cezasının tamamlanması veya denetimli serbestlik süresinin sona ermesi ile kısıtlılık hali de kendiliğinden ortadan kalkar. Ancak, bu durumda bile mahkemeden kısıtlılık kararının kaldırılması talep edilerek hukuki durumun netleştirilmesi faydalı olabilir.

   • "Özgürlüğü bağlayıcı cezaya mahkûmiyet sebebiyle kısıtlı bulunan kişi üzerindeki vesayet, hapis hâlinin hukuka uygun bir şekilde sona ermesiyle kendiliğinden ortadan kalkar. Hapis hâlinin devamı süresince aşağıdaki şartların varlığı hâlinde vesayet sona erdirilebilir:

     1. Toplam beş yıldan az olan hapis cezasının infazına bağlı olarak verilen kısıtlama kararları bakımından kişinin isteminin bulunması,

     2. Toplam beş yıl veya daha fazla kesinleşmiş hapis cezasının infazına bağlı olarak verilen kısıtlama kararları bakımından kişinin talebi üzerine kişiliğinin veya malvarlığının korunması sebebinin ortadan kalkması."

   
   

Kayyımlık ve Yasal Danışmanlığın Kaldırılması

Temsil kayyımlığı, kayyımın yapmakla görevlendirildiği işin bitirilmesiyle sona

erer. Yönetim kayyımlığı, kayyımın atanmasını gerektiren sebebin ortadan kalkması veya

kayyımın görevden alınmasıyla sona erer. Yasal danışmanlık, vesayetin kaldırılmasına ilişkin hükümler uyarınca vesayet makamının kararıyla sona erer.Atamanın ilân edilmiş olması veya vesayet makamının gerekli görmesi hâllerinde, kayyımlığın sona erdiği de ilân olunur.

Kısıtlılık Kararında Usul

Bir kimse dinlenilmeden savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde

bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetimi veya isteği sebebiyle kısıtlanamaz.

Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle kısıtlamaya ancak resmî sağlık kurulu raporu

üzerine karar verilir. Resmî sağlık kurulu raporunun tanzimi için gereklilik bulunması halinde 436 ncı madde hükümleri uygulanır. Hâkim, karar vermeden önce, kurul raporunu göz önünde tutarak kısıtlanması istenen kişiyi dinleyebilir. Kısıtlama kararı, kesinleşince hemen kısıtlının yerleşim yeri ile nüfusa kayıtlı olduğu yerde ilân olunur. Kısıtlama, iyiniyetli üçüncü kişileri ilândan önce etkilemez. Ayırt etme gücüne sahip olmamanın sonuçlarına ilişkin hükümler saklıdır.

Vesayet İşlerinde Yetki Neresidir?

Vesayet işlerinde yetki küçüğün veya kısıtlının yerleşim yerindeki vesayet

dairelerine aittir.

Yerleşim Yerinin Değişmesinda Vesayet

Vesayet makamının izni olmadıkça vesayet altındaki kişi yerleşim yerini değiştiremez. Yerleşim yerinin değişmesi hâlinde yetki, yeni vesayet dairelerine geçer. Bu takdirde kısıtlama yeni yerleşim yerinde ilân olunur.

Vasinin Atanması Koşulları

Vesayet makamı, bu görevi yapabilecek yetenekte olan bir ergini vasi olarak atar.

Gereken durumlarda, bu görevi birlikte veya vesayet makamı tarafından belirlenen

yetkileri uyarınca ayrı ayrı yerine getirmek üzere birden çok vasi atanabilir.

Rızaları bulunmadıkça birden çok kimse vesayeti birlikte yürütmekle görevlendirilemez.

Vasinin Atanmasında Eşin ve Hısımların Önceliği

Haklı sebepler engel olmadıkça, vesayet makamı, vesayet altına alınacak

kişinin öncelikle eşini veya yakın hısımlarından birini, vasilik koşullarına sahip olmaları kaydıyla bu göreve atar. Bu atamada yerleşim yerlerinin yakınlığı ve kişisel ilişkiler göz önünde tutulur. Haklı sebepler engel olmadıkça, vasiliğe, vesayet altına alınacak kişinin ya

da ana veya babasının gösterdiği kimse atanır.

Vasiliği Kabul Yükümlülüğü

Vesayet altına alınan kimsenin yerleşim yerinde oturanlardan vasiliğe

atananlar, bu görevi kabul etmekle yükümlüdürler.

Aile meclisince atanma hâlinde vasiliği kabul yükümlülüğü yoktur.

Vasilikten Kaçınma Sebepleri Nelerdir?

Aşağıdaki kişiler vasiliği kabul etmeyebilirler:

l. Altmış yaşını doldurmuş olanlar,

2. Bedensel engelleri veya sürekli hastalıkları sebebiyle bu görevi güçlükle yapabilecek

olanlar,

3. Dörtten çok çocuğun velisi olanlar,

4. Üzerinde vasilik görevi olanlar,

5. Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcıları,

bakanlar, hâkimlik ve savcılık mesleği mensupları.

Vasiliğe Engel Olan Sebepler Nelerdir?

Aşağıdaki kişiler vasi olamazlar:

1. Kısıtlılar,

2. Kamu hizmetinden yasaklılar veya haysiyetsiz hayat sürenler,

3. Menfaati kendisine vasi atanacak kişinin menfaati ile önemli ölçüde çatışanlar veya

onunla aralarında düşmanlık bulunanlar,

4. İlgili vesayet daireleri hâkimleri.

Vasinin Atama Usulü

Vesayet makamı, gecikmeksizin vasi atamakla yükümlüdür. Gerek duyulduğunda henüz ergin olmayanların da kısıtlanmasına karar verilebilir; ancak, kısıtlama kararı ergin olduktan sonra sonuç doğurur. Kısıtlanan ergin çocuklar kural olarak vesayet altına alınmayıp velâyet altında bırakılır.

Vesayet işleri zorunlu kıldığı takdirde vesayet makamı, vasinin atanmasından

önce de re'sen gerekli önlemleri alır; özellikle, kısıtlanması istenen kişinin fiil ehliyetini geçici olarak kaldırabilir ve ona bir temsilci atayabilir. Vesayet makamının kararı ilân olunur.

Atama kararı vasiye hemen tebliğ olunur. Kısıtlamaya ve vasi atanmasına veya kısıtlanan velâyet altında bırakılmışsa buna ilişkin karar, kısıtlının yerleşim yerinde ve nüfusa kayıtlı olduğu yerde ilân olunur.

Vasilikten Kaçınma ve İtiraz

Vasiliğe atanan kişi, bu durumun kendisine tebliğinden başlayarak on gün içinde vasilikten kaçınma hakkını kullanabilir. İlgili olan herkes, vasinin atandığını öğrendiği günden başlayarak on gün içinde atamanın kanuna aykırı olduğunu ileri sürebilir.

Vesayet makamı, vasilikten kaçınma veya itiraz sebebini yerinde görürse yeni bir vasi

atar; yerinde görmediği takdirde, bu konudaki görüşü ile birlikte gerekli kararı vermek üzere durumu denetim makamına bildirir.

Vasiliğe atanan kimse, vasilikten kaçınmış veya atanmasına itiraz edilmiş

olsa bile, yerine bir başkası atanıncaya kadar vasiye ait görevleri yerine getirmekle yükümlüdür.

Denetim makamı, vereceği kararı vasiliğe atanmış olan kimseye ve vesayet

makamına bildirir. Vasiliğe atananın görevden alınması hâlinde vesayet makamı, hemen yeni bir vasi atar.

Atama kararı kesinleşince vesayet makamı vasinin göreve başlaması için

gerekli işlemleri yapar.

Vasilik Görevinin Sona Ermesi

• Fiil ehliyetinin yitirilmesi ve ölüm:

Vasilik görevi, vasinin fiil ehliyetini yitirmesi veya ölümüyle sona erer.

• Vasilikte Sürenin Sona Ermesi ve Uzatılmaması:

I. Sürenin dolması: Vasilik görevi, uzatılmadığı takdirde, sürenin dolmasıyla sona erer.

II. Engelin veya kaçınma sebebinin ortaya çıkması: Vasi, vasiliğe engel bir sebebin ortaya çıkması hâlinde görevinden çekilmek zorundadır. Vasi, bir kaçınma sebebi ortaya çıktığı takdirde sürenin bitiminden önce görevinden alınmasını isteyebilir; ancak, önemli sebeplerin varlığı hâlinde görevine devam etmek zorundadır.

III. Göreve devam zorunluluğu: Görevi sona eren vasi, yenisi göreve başlayıncaya kadar zorunlu işleri yapmakla yükümlüdür.

• Görevden Alınma:

I. Görevden Alınma Sebepleri: Vasi, görevini ağır surette savsaklar, yetkilerini kötüye kullanır veya güveni sarsıcı davranışlarda bulunur ya da borç ödemede acze düşerse, vesayet makamı tarafından görevden alınır. Vasinin görevini yapmakta yetersizliği sebebiyle vesayet altındaki kişinin menfaatleri tehlikeye düşerse, vesayet makamı kusuru olmasa bile vasiyi görevden alabilir.

II. Vasilikte Görevden Alınma Usulü

1. İstek üzerine veya re'sen: Ayırt etme gücüne sahip olan vesayet altındaki kişi veya her ilgili, vasinin görevden alınmasını isteyebilir. Görevden alınmayı gerektiren sebebin varlığını başka bir yoldan öğrenen vesayet makamı, vasiyi re'sen görevden almakla yükümlüdür.

2. Araştırma ve uyarı: Vesayet makamı, ancak gerekli araştırmayı yaptıktan ve vasiyi dinledikten sonra onu görevden alabilir. Vesayet makamı, ağır olmayan hâllerde vasiye görevden alınacağı konusunda uyarıda bulunur.

3. Geçici önlemler: Gecikmesinde tehlike bulunan hâllerde vesayet makamı, vasiye geçici olarak işten el çektirip bir kayyım atayabileceği gibi; gerekirse muhtemel zararı göz önünde bulundurarak vasinin mallarına ihtiyati haciz koyabilir ve tutuklanmasını da isteyebilir.

4. Diğer önlemler: Vesayet makamı, görevden alma ve uyarıda bulunmanın yanı sıra, vesayet altındaki kişinin korunması için gerekli diğer önlemleri de almakla yükümlüdür.

5. İtiraz: İlgililer, vesayet makamının kararlarına karşı, tebliğ gününden başlayarak on gün içinde denetim makamına itiraz edebilirler. Denetim makamı, gerektiğinde duruşma da yaparak bu itirazı kesin karara bağlar.

Kısıtlılık Kararının Kaldırılması Süreci ve Başvuru

Kısıtlılık kararının kaldırılması, bir dava veya talep üzerine gerçekleşir.

1. Başvuru Hakkı: Kısıtlılık kararının kaldırılması için dava açma veya talepte bulunma hakkı, kısıtlının kendisi, vasisi veya herhangi bir ilgiliye aittir.

2. Yetkili Mahkeme: Kısıtlının yerleşim yerindeki Sulh Hukuk Mahkemesi yetkilidir.

3. Dilekçe ile Başvuru: Başvuru, bir dilekçe ile Sulh Hukuk Mahkemesi'ne yapılır. Dilekçede, kısıtlılık kararının kaldırılması talebi, bu talebin dayanağı ve ilgili deliller (örneğin sağlık raporu) açıkça belirtilir.

4. Mahkeme Süreci: Mahkeme, başvuruyu inceledikten sonra kısıtlının durumunu yeniden değerlendirir. Bu değerlendirme sürecinde, kısıtlının dinlenmesi, vasisinin görüşünün alınması ve en önemlisi, bir sağlık kurulu raporu istenmesi gibi adımlar izlenir.

5. Karar ve İlan: Mahkeme, rapor ve diğer deliller ışığında kısıtlılık halinin sona erdiğine kanaat getirirse, kısıtlılık kararının kaldırılmasına karar verir. Bu karar, tıpkı kısıtlılık kararı gibi ilan edilir ve kesinleştiği tarihten itibaren hukuki sonuç doğurur.

Kısıtlılık Kararının Kaldırılmasının Sonuçları

Kısıtlılık kararının kaldırılmasıyla birlikte, kişinin hukuki durumu ve hakları tamamen eski haline döner.

• Fiil Ehliyetinin Yeniden Kazanılması: Kısıtlılık kaldırıldığında, kişi kendi başına hukuki işlemler yapma, sözleşmeler imzalama, mal varlığını yönetme ve dava açma hakkını geri kazanır.

• Vasi İlişkisinin Sona Ermesi: Kısıtlılık kararının kaldırılmasıyla, vasilik görevi de kendiliğinden sona erer. Vasi, kısıtlının mal varlığına ilişkin olarak mahkemeye son bir hesap özeti sunmakla yükümlüdür.

• Resmi Kayıtların Düzeltilmesi: Kısıtlılık halinin sona erdiği, nüfus kayıtlarına işlenir ve kişinin kısıtlılık kararı nedeniyle konulan kısıtlamalar kaldırılır.

Kısıtlılık Kararı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Kısıtlılık kararı nasıl kaldırılır?

Kısıtlılık kararının kaldırılması için, kısıtlılığa neden olan durumun ortadan kalktığının mahkemeye ispatlanması ve Sulh Hukuk Mahkemesi'nde dava açılması gerekir. Mahkeme, sağlık raporu ve diğer deliller ışığında karar verir.

2. Kısıtlılık kararının kaldırılması için kimler başvurabilir?

Kısıtlılık kararının kaldırılması için kısıtlının kendisi, vasisi veya herhangi bir ilgili (akrabası gibi) talepte bulunabilir.

3. Akıl hastalığı nedeniyle kısıtlı olan bir kişi, kısıtlılığın kaldırılması için nasıl bir yol izlemelidir?

Öncelikle tam teşekküllü bir hastaneden, kısıtlama halinin devam etmediğine dair bir sağlık kurulu raporu alması ve bu raporla birlikte Sulh Hukuk Mahkemesi'ne başvurarak kısıtlılığın kaldırılmasını talep etmesi gerekir.

4. Vasi, kısıtlılık kararının kaldırılmasına itiraz edebilir mi?

Evet, vasi, kısıtlılık kararının kaldırılmasına itiraz edebilir. Mahkeme, itirazı dikkate alarak vasiyi dinler ve tüm delilleri değerlendirerek kararını verir.

5. Kısıtlılık kararının kaldırılması için belirli bir süre var mı?

Kısıtlılık nedenine göre süre değişir. Savurganlık, alkol veya uyuşturucu bağımlılığı gibi durumlarda, bu durumun en az bir yıl süreyle devam etmediğinin ispatı gerekir. Diğer durumlarda ise kısıtlılık sebebi ortadan kalktığı an başvurulabilir.

6. Kısıtlılık kararı kaldırıldığında vasiye ne olur?

Kısıtlılık kararının kaldırılmasıyla birlikte, vasilik görevi de kendiliğinden sona erer. Vasi, bu süreçte kısıtlılık altında yönettiği mal varlığına ilişkin son bir hesap özeti sunar ve görevi resmen sonlanır.

kısıtlılık kararına itiraz, samsun avukat, samsun hukuk bürosu

kısıtlılık kararına itiraz, samsun avukat, samsun hukuk bürosu