Kambiyo Senetlerine Özgü İcra Takibi (Bono - Poliçe - Çek) - Samsun Avukat

Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yoluyla Takip

Kambiyo senetleri, ticari hayatın en önemli ödeme araçları arasında yer alır. Çek, bono ve poliçe; piyasada hem ödeme aracı hem de kredi işlevi görerek ekonomik ilişkilerin güvenli şekilde devam etmesini sağlar. Ancak zaman zaman borçlular bu senetleri ödememekte, bu da alacaklılar için ciddi mağduriyetlere yol açmaktadır. İşte bu noktada, hukuk sistemimiz alacaklılara özel bir yol tanımıştır: kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip. İcra ve İflas Kanunu’nda düzenlenen bu yol, alacaklının daha hızlı ve etkili biçimde alacağını tahsil etmesine imkân verir. Alacaklı, doğrudan icra dairesine başvurabilir. Borçluya gönderilen ödeme emri, diğer takip yollarına göre çok daha kısa sürede sonuç doğurur. Bu yazıda, kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip sürecini, Örnek No: 10 ödeme emri üzerinden adım adım inceleyeceğiz. Alacaklının hakları, borçlunun itiraz yolları, mahkemenin rolü ve uygulamada yaşanan sorunlar dâhil olmak üzere tüm ayrıntıları bulacaksınız.

Kambiyo Senedi Nedir?

Kambiyo Senetlerinin Tanımı

Kambiyo senetleri, kanunla düzenlenmiş, sıkı şekil şartlarına bağlı, alacaklıya özel haklar sağlayan kıymetli evraklardır. Türk Ticaret Kanunu’na göre kambiyo senetleri üç tanedir: poliçe, bono ve çek.

Poliçe, Bono ve Çekin Özellikleri

Poliçe: Keşidecinin, muhataba belirli bir bedelin ödenmesi için yaptığı yazılı emir senedidir.
Bono (Emre Muharrer Senet): Borçlunun alacaklıya ödeme taahhüdünde bulunduğu senettir. En basit şekliyle bir borç ikrarıdır.
Çek: Banka aracılığıyla ödeme yapılmasını sağlayan kambiyo senedidir. Çek, kredi değil, doğrudan ödeme aracıdır.

Bu üç senedin en önemli özelliği, “soyut” nitelikte olmalarıdır. Yani senet üzerindeki borç, senedin düzenlenmesine neden olan temel ilişkiden bağımsızdır. Bu özellik, kambiyo senetlerinin icra takibine elverişli olmasını sağlar.

Türk Ticaret Kanunu’ndaki Yeri

Türk Ticaret Kanunu’nun 645 ve devamı maddelerinde poliçe, bono ve çek düzenlenmiştir. Kanun, bu senetlerin şekil şartlarını, düzenlenme biçimlerini ve geçerliliklerini sıkı kurallara bağlamıştır.

Kambiyo Senetlerine Özgü Takip Yolları

Genel Haciz Yoluyla Takipten Farkı

Genel haciz yoluyla takipte alacaklı, borçludan alacağını tahsil edebilmek için icra dairesine başvurur. Ancak borçlunun itiraz etmesi halinde süreç durur ve alacaklının itirazın iptali davası açması gerekir. Bu da uzun yıllar sürebilir.

Kambiyo senetlerine özgü takipte ise durum farklıdır. Senedin varlığı, alacaklıya güçlü bir ispat avantajı sağlar. Borçlu, ödeme emrine karşı sınırlı itiraz sebeplerini ileri sürebilir. Bu nedenle alacaklı, çok daha hızlı bir şekilde alacağına kavuşur.

Kambiyo Senetlerinde Özel Hükümler

Alacaklı, senedin aslını icra dairesine sunmak zorundadır.
Borçluya gönderilen ödeme emri Örnek No: 10’a göre düzenlenir.
Borçlunun itiraz süresi yalnızca 5 gündür.

Neden Daha Hızlı ve Etkin Bir Yol?

Çünkü kambiyo senetleri, kesin delil niteliği taşır. Borçlunun borcu inkâr etmesi çoğu zaman sonuç vermez. Ayrıca icra mahkemesi, borçlunun itirazlarını kısa sürede karara bağlamak zorundadır.

Haciz Yoluyla Takip Usulü (Örnek No: 10)

Örnek No: 10 Ödeme Emri Nedir?

İcra dairesi, alacaklının başvurusu üzerine borçluya bir ödeme emri gönderir. Kambiyo senetlerine özgü takipte kullanılan ödeme emri, İcra ve İflas Kanunu’na ekli Örnek No: 10 formudur.

Bu ödeme emrinde:

Senet bilgileri,
Alacak miktarı,
Borçlunun ödeme süresi (10 gün),
İtiraz süresi (5 gün),
Ödeme yapılmazsa haciz uygulanacağı bilgisi yer alır.

Hukuki Dayanak ve Uygulama Alanı

Örnek No: 10 ödeme emri, yalnızca kambiyo senetlerine dayalı alacaklarda kullanılır. Diğer alacak türlerinde farklı ödeme emirleri uygulanır.

İcra Müdürlüğünün Rolü

İcra müdürlüğü, alacaklının sunduğu senedi inceleyerek ödeme emrini hazırlar ve borçluya tebliğ eder. Bu aşamada icra müdürlüğünün senedin geçerliliğini detaylı inceleme yetkisi yoktur; yalnızca şekil şartlarına bakar.

Takip Talebinde Bulunma Şartları

Alacaklının Başvurusu

Alacaklı, senedin aslıyla birlikte icra dairesine başvurur ve kambiyo senetlerine özgü takip talebinde bulunur.

Gerekli Belgeler

Senedin aslı,
Varsa protesto belgesi (özellikle poliçede),
Ödeme belgeleri veya hesap özeti.

İcra Dairesine Başvuru

İcra dairesi, alacaklının talebi üzerine Örnek No: 10 ödeme emrini hazırlar ve borçluya tebliğ eder. Bu aşamadan itibaren borçlunun ya ödeme yapması ya da 5 gün içinde itiraz etmesi gerekir.

Ödeme Emri ve Borçlunun Hakları

Örnek No: 10 ödeme emri, kambiyo senetlerine özgü takibin en kritik aşamasıdır. Borçluya bu ödeme emri tebliğ edildikten sonra iki temel seçeneği vardır: ya borcunu öder ya da itiraz eder.

Borçluya Tebliğ Edilen Ödeme Emri

Borçluya gönderilen ödeme emrinde şu hususlar yer alır:

Borcun toplam miktarı,
Senedin düzenlenme ve vade tarihi,
10 gün içinde borcun ödenmesi gerektiği,
5 gün içinde borca veya takibe itiraz edilebileceği,
Aksi takdirde haciz işlemlerine başlanacağı.

Borçlu, ödeme emrini aldıktan sonra ödeme yapmazsa ya da itiraz etmezse süreç hızla haciz aşamasına geçer.

Borçlunun İtiraz Hakkı

Borçlunun en önemli hakkı, ödeme emrine karşı 5 gün içinde icra mahkemesine itiraz etmektir. Bu süre hak düşürücüdür. Yani 5 günü geçiren borçlu, artık itiraz hakkını kaybeder.

Borçlu, şu gerekçelerle itiraz edebilir:

Senedin sahte olması,
Senedin bedelsiz kalması,
Zamanaşımına uğraması,
Senedin kendisine ait olmaması.

İtirazın Süresi ve Şekli

İtiraz, yazılı dilekçe ile icra mahkemesine yapılır. Süre, ödeme emrinin borçluya tebliğinden itibaren başlar. Hafta sonu ya da resmi tatil son gün ise süre tatili izleyen ilk iş günü sona erer.

Borçlunun İtiraz ve Şikâyet Hakları

İtiraz Sebepleri

Borçlu, yalnızca kambiyo senedine özgü sınırlı itiraz sebeplerini ileri sürebilir. Örneğin “ben bu borcu ödemek istemiyorum” şeklinde soyut bir itiraz kabul edilmez. İcra mahkemesi, yalnızca senedin geçerliliğine ve hukuki şartlarına bakar.

Başlıca itiraz sebepleri şunlardır:

İmzanın kendisine ait olmaması,
Senedin yetkisiz kişi tarafından düzenlenmiş olması,
Bedelsizlik, yani senedin karşılıksız düzenlenmesi,
Senedin zamanaşımına uğraması.

İcra Mahkemesine Başvuru

Borçlu, 5 gün içinde icra mahkemesine başvurarak itiraz dilekçesi sunar. Mahkeme, dosyayı hızla inceler ve kısa süre içinde karar verir.

Süreçteki Hukuki Engeller

Borçlu, senedin geçerliliğini tartışmaya açmak istediğinde ciddi deliller sunmak zorundadır. Aksi takdirde itiraz reddedilir ve takip kesinleşir. Bu da borçlunun haciz tehdidiyle karşı karşıya kalması demektir.

Alacaklının Hakları ve Avantajları

Kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip, alacaklı için son derece avantajlıdır.

Hızlı Tahsilat İmkânı

Genel haciz yolunda borçlu, itiraz ettiğinde süreç yıllarca sürebilir. Oysa kambiyo senetlerinde itiraz süresi yalnızca 5 gündür ve mahkeme kısa sürede karar verir. Bu da alacaklının alacağına daha çabuk kavuşmasını sağlar.

Borçlunun Malvarlığına Doğrudan Haciz

Borçlu ödeme yapmaz veya itiraz etmezse, alacaklı doğrudan haciz talep edebilir. Bu noktada borçlunun banka hesapları, taşınır ve taşınmaz malları haczedilebilir.

Genel Takip Yollarına Göre Üstünlükleri

İtiraz süresi kısadır.
Borçlunun ileri sürebileceği sebepler sınırlıdır.
İtiraz reddedilirse, takip hızla kesinleşir.

Bu nedenle kambiyo senetlerine özgü takip, alacaklılar için en güvenilir yollardan biridir.

Kambiyo Takibinde İtirazın Sonuçları

Borçlunun yaptığı itiraz, icra mahkemesi tarafından incelenir.

İtirazın Kabul Edilmesi

Eğer mahkeme borçlunun itirazını haklı bulursa, takip iptal edilir. Bu durumda alacaklı, ancak genel hükümlere göre alacağını tahsil etmeye çalışabilir.

İtirazın Reddedilmesi

Mahkeme itirazı reddederse, takip kesinleşir. Borçlu artık ödeme yapmazsa malları haczedilebilir.

Borçlunun Ödeme veya İtiraz Etmemesi Durumu

Borçlu, ödeme emrine karşı hiçbir şey yapmazsa takip kesinleşir.

Kesinleşme Süreci

Borçlunun 10 gün içinde ödeme yapmaması ve 5 gün içinde itiraz etmemesi halinde takip kesinleşir.

Haciz Aşamasına Geçiş

Takibin kesinleşmesiyle birlikte alacaklı, icra dairesinden haciz talep edebilir. Borçlunun banka hesapları, maaşı, taşınır ve taşınmaz malları haczedilir.

Borçluya Uygulanabilecek Yaptırımlar

Borçlu mal beyanında bulunmak zorundadır. Mal beyanında bulunmaması halinde hakkında tazyik hapsi uygulanabilir. Bu, borçluyu mallarını açıklamaya zorlamak için getirilen bir yaptırımdır.

Kambiyo Senetlerine Özgü Takipte Haciz Aşaması

Borçlu, ödeme emrine karşı süresi içinde ne ödeme yapmış ne de itiraz etmişse, takip artık kesinleşmiş olur. Bu aşamadan sonra alacaklının en önemli hakkı haciz talep etmektir.

Haciz İşlemleri

Alacaklı, icra dairesine başvurarak borçlunun malvarlığı üzerine haciz koyulmasını talep eder. Haciz işlemleri sırasında icra memurları borçlunun adresine giderek hacze kabil eşyaları tespit eder. Ayrıca banka hesaplarına, üçüncü kişilerdeki alacaklarına ve taşınmaz mallarına da haciz uygulanabilir.

Haciz tutanağı düzenlenir ve borçlunun hangi mallarına el konulduğu açıkça yazılır. Bu mallar satılana kadar “yediemin” sıfatıyla borçluya bırakılabilir veya doğrudan yediemin depolarına alınabilir.

Malvarlığının Tespiti

Borçlunun malvarlığı sadece fiili hacizle değil, aynı zamanda elektronik sistemlerle de tespit edilir. UYAP ve MERNİS entegrasyonu sayesinde icra müdürlükleri borçlunun:

Tapuda kayıtlı taşınmazlarını,
Trafiğe kayıtlı araçlarını,
Banka hesaplarını,
Sosyal güvenlik kayıtlarını,
Vergi dairesi borç-alacak durumunu görebilir.

Bu sayede alacaklı, borçlunun mal kaçırma ihtimaline karşı daha güçlü bir korumaya sahip olur.

Satış Süreci

Haczedilen mallar, alacaklının talebiyle satışa çıkarılır. Satış süreci iki aşamalıdır:

İhale: Haczedilen mallar açık artırma usulüyle satılır.
Paranın Paylaştırılması: Satıştan elde edilen bedel, öncelikli alacaklar (örneğin kamu alacakları) ödendikten sonra alacaklıya verilir.

Bu süreçte borçlu, malını kurtarmak için ya borcunu ödemek ya da alacaklıyla anlaşmak zorunda kalır.

Kambiyo Takibinde İcra Mahkemesi’nin Rolü

Kambiyo senetlerine özgü takipte icra mahkemesi, sürecin adil şekilde yürütülmesi için büyük bir rol oynar.

İtirazların İncelenmesi

Borçlu, ödeme emrine itiraz ettiğinde icra mahkemesi dosyayı inceler. Mahkeme, yalnızca senedin geçerliliğini ve itirazın dayandığı somut delilleri değerlendirir. Gereksiz yere davayı uzatmaz.

Usulsüzlük Şikâyetleri

Borçlu veya alacaklı, icra dairesinin işlemlerinde usulsüzlük olduğunu düşünüyorsa icra mahkemesine şikâyette bulunabilir. Örneğin, usulsüz tebligat yapılmışsa mahkeme ödeme emrinin geçersiz olduğuna karar verebilir.

Alacaklı ve Borçlu Arasındaki Denge

Mahkeme, hem alacaklının hakkını korumak hem de borçlunun haksız yere mağdur edilmesini engellemekle görevlidir. Bu nedenle karar verirken senedin şekil şartlarını, zamanaşımı sürelerini ve borçlunun sunduğu delilleri titizlikle değerlendirir.

Yargıtay Kararları ve Uygulamadaki Örnekler

Kambiyo takibinde en çok tartışma çıkan konular, Yargıtay kararlarıyla şekillenmiştir.

Emsal Kararlar

Yargıtay, kambiyo senetlerinin sıkı şekil şartlarına vurgu yapar. Eksik düzenlenen veya usulsüz doldurulan senetlerin icra takibine konu olamayacağına dair pek çok karar vardır.

Borçlunun Hileli Davranışları

Borçlular zaman zaman borçtan kaçmak için imzanın kendilerine ait olmadığını iddia edebilirler. Yargıtay bu durumda, imzanın borçluya ait olup olmadığının grafoloji uzmanı incelemesiyle tespit edilmesi gerektiğini belirtmektedir.

Kambiyo Takibinde Sık Yapılan Hatalar

Kambiyo senetlerine özgü takip, hızlı bir yol olmakla birlikte titizlik gerektirir. En küçük hata, alacaklının tüm süreci kaybetmesine yol açabilir.

Eksik Belge ile Başvuru

Alacaklı, icra dairesine başvururken mutlaka senedin aslını ibraz etmelidir. Fotokopi ya da suret, takip başlatmak için yeterli değildir.

Senedin Zamanaşımına Uğraması

Her kambiyo senedinin belirli bir zamanaşımı süresi vardır. Örneğin, bonolarda vade tarihinden itibaren 3 yıl içinde takip yapılmalıdır. Bu süre geçerse alacaklı hakkını kaybeder.

Yanlış Ödeme Emri Kullanımı

Kambiyo senetlerine özgü takipte yalnızca Örnek No: 10 ödeme emri kullanılabilir. Yanlış örnekle yapılan takip geçersiz sayılır.

Kambiyo Senetlerine Özgü İcra Takibi Sık Sorulan Sorular

Kambiyo senediyle ilamsız takip yapılabilir mi?

Alacak bir kambiyo senedine dayanıyorsa alacaklı, kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip yapabileceği gibi ilamsız haciz yoluyla takip yoluna da başvurabilir.

Ödeme emrine itiraz süresi nedir?

Borçlu, ödeme emrine karşı 5 gün içinde icra mahkemesine itiraz edebilir.

Borçlu mal beyanında bulunmazsa ne olur?

Borçlu mal beyanında bulunmazsa hakkında tazyik hapsi uygulanabilir. Bu, borçluyu malvarlığını açıklamaya zorlamak için getirilen bir yaptırımdır.

Senet zamanaşımına uğradığında takip yapılabilir mi?

Hayır. Zamanaşımına uğramış bir kambiyo senedi, kambiyo takibine konu olamaz. Ancak alacaklı genel hükümlere göre alacağını dava yoluyla talep edebilir.

Çek, bono ve poliçede takip yolları farklı mı?

Hayır. Her üç kambiyo senedi için de Örnek No: 10 ödeme emriyle aynı takip yolu kullanılır.

Kambiyo Senetlerine Özgü İcra Takibi Avukatı Samsun

Kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip, alacaklıların alacaklarını hızlı ve etkin şekilde tahsil edebilmeleri için özel olarak düzenlenmiş bir yoldur. Örnek No: 10 ödeme emri ile başlayan süreç, borçlunun kısa sürede ödeme yapmasını ya da itiraz etmesini zorunlu kılar. Bu sayede yıllarca sürebilecek davaların önüne geçilir.

Ancak bu yol, sıkı şekil şartlarına tabidir. En küçük usulsüzlük, alacaklının tüm süreci kaybetmesine yol açabilir. Dolayısıyla hem alacaklıların hem de borçluların haklarını bilmesi ve süreci doğru yönetmesi büyük önem taşır.