Hizmet Tespit Davası - Samsun İş Davası Avukatı

Hizmet Tespit Davası: Sigortasız Çalışmanın Hukuki Karşılığı ve İşçi Hakları

Türkiye'de işçi haklarının güvence altına alınması ve kayıt dışı ekonominin önüne geçilmesi, sosyal devlet ilkesinin önemli bir yansımasıdır. Ancak ne yazık ki, çalışma hayatında işçilerin sigortasız çalıştırıldığı veya sigorta primlerinin eksik yatırıldığı durumlarla hala karşılaşılabilmektedir. Bu noktada, işçilerin en kritik hukuki savunma araçlarından biri hizmet tespit davasıdır. Peki, hizmet tespit davası tam olarak nedir, neden bu kadar önemlidir, nasıl açılır ve bu süreçte nelere dikkat edilmelidir? Bu makalemizde, hizmet tespit davasını tüm yönleriyle ele alacak ve işçilerin hak arayışındaki yol haritasını çizeceğiz.

Hizmet Tespit Davası Nedir?

Hizmet tespit davası, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'na (5510 sayılı Kanun) dayanılarak açılan, işçinin sigortasız çalıştırıldığını veya sigorta primlerinin eksik gün veya eksik ücretle yatırıldığını resmi olarak tespit ettirmek amacıyla açılan bir davadır. Bu davanın temel amacı, işçinin fiilen çalıştığı ancak sosyal güvenlik kayıtlarına yansımayan veya eksik yansıyan sürelerin, yasal olarak SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) kayıtlarına işlenmesini sağlamaktır. Basitçe ifade etmek gerekirse, bu dava, işçinin "fiili çalışmasını" SGK kayıtlarında "hukuki çalışma" haline getirmeyi hedefler. İşçinin emeğinin karşılığı olan sosyal güvenlik haklarının korunması, bu davanın temel motivasyonudur.

Hizmet Tespit Davası Neden Bu Kadar Önemlidir?

Hizmet tespit davası, işçi için hayati derecede önemlidir çünkü bu dava sayesinde işçi, temel sosyal güvenlik haklarına kavuşur veya bu haklarını eksiksiz şekilde kullanabilir:

Emeklilik Hakkı: Sigortasız geçen günler, işçinin emeklilik prim gün sayısını doğrudan etkiler. Bu sürelerin tespiti, işçinin emekliliğe hak kazanmasını sağlar veya emeklilik tarihini öne çeker.
Sağlık Hizmetleri: Sigortalı olamayan işçiler, devletin sunduğu genel sağlık sigortası kapsamındaki sağlık hizmetlerinden yararlanamazlar. Tespit davası sonrası bu hak elde edilir.
İş Kazası ve Meslek Hastalığı Hakları: Sigortasız çalışan bir işçinin başına gelen iş kazaları veya yakalandığı meslek hastalıkları durumunda SGK tarafından sağlanan yardımlardan (geçici iş göremezlik ödeneği, sürekli iş göremezlik geliri, ölüm aylığı vb.) faydalanması zorlaşır veya imkansız hale gelir. Hizmet tespiti, bu durumlar için hayati bir güvence sağlar.
Kıdem Tazminatı ve Diğer İşçilik Alacakları: Kıdem tazminatı hesaplamasında, işçinin sigortalı ve sigortasız tüm fiili çalışma süreleri dikkate alınır. Hizmet tespit davasıyla ortaya çıkarılan sigortasız süreler, işçinin hak ettiği kıdem tazminatı miktarını doğrudan artırır. Ayrıca, sigortasız çalıştırma veya primlerin eksik yatırılması, işçi için haklı fesih nedenidir ve bu durumda işçi, kıdem tazminatına hak kazanır.

Hizmet Tespit Davası Nasıl Açılır?

Hizmet tespit davası, belirli hukuki prosedürlere uygun olarak açılmalıdır:

Hizmet Tespit Davası Görevli Mahkeme: Bu davalarda görevli mahkeme İş Mahkemeleridir. İş mahkemesinin bulunmadığı yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemeleri, İş Mahkemesi sıfatıyla davaya bakar.
Hizmet Tespit Davası Yetkili Mahkeme: Davanın açılacağı yer (yetkili mahkeme), genellikle davalı işverenin yerleşim yeri veya işin yapıldığı yerdeki iş mahkemesidir.
Davalılar: Davanın davalı tarafında hem işveren hem de Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) bulunur. SGK, davanın sonucunda verilecek hükmün uygulanmasından sorumlu olduğu için davada yer alması zorunludur.
Hizmet Tespit Davası Dava Açma Süresi (Hak Düşürücü Süre): Hizmet tespit davaları için özel bir hak düşürücü süre bulunmaktadır: İşçinin işten ayrılma tarihinden itibaren beş yıldır. Yani, işçi işyerinden ayrıldıktan sonra beş yıl içinde bu davayı açmak zorundadır. Bu süre, mahkeme tarafından kendiliğinden (re'sen) dikkate alınır ve süre geçtikten sonra açılan dava reddedilir. Bu süreyi kaçırmamak hayati önem taşır.
Hizmet Tespit Dava Dilekçesi ve Deliller:
- Dava dilekçesinde, işçinin çalıştığı dönemler (başlangıç ve bitiş tarihleri), işyeri adresi, yaptığı iş (görevi), günlük/aylık ücreti ve sigortasız çalıştırıldığı veya eksik prim yatırıldığı iddiaları açıkça belirtilmelidir.
- Bu tür davalarda ispat yükü işçinin üzerindedir. En önemli delil, genellikle tanık beyanlarıdır. İşyerinde birlikte çalıştığı diğer işçilerin, işyeri yakınındaki esnafın veya işyeriyle iş ilişkisi olan diğer kişilerin (malzeme tedarikçisi, müşteri vb.) ifadeleri güçlü deliller oluşturabilir.
- Yazılı deliller de önemlidir: İşyeri giriş-çıkış kayıtları, ücret bordroları (eğer varsa ve usulsüzlüğü gösteriyorsa), işyerinden alınan belgeler, e-postalar, SMS'ler, banka hesap dökümleri (maaşın yatmadığına dair), işverene ait vergi kayıtları, ticari defterler gibi her türlü yazılı ve görsel delil de kullanılabilir.
- Mahkeme, SGK kayıtlarını ve işyerinin ilgili döneme ait belgelerini (işe giriş bildirgeleri, aylık prim ve hizmet belgeleri vb.) SGK'dan isteyerek incelemeler yapar.

Hizmet Tespit Davası Sonucunda Neler Olur?

Dava işçi lehine sonuçlanırsa, mahkeme kararında tespit edilen sigortasız veya eksik bildirilen çalışma süreleri ve ücretler SGK'ya bildirilir. SGK, bu sürelerin primlerini işverenden tahsil eder ve ilgili dönemler işçinin sigorta hizmet dökümüne işlenir. Bu durum, işçinin emeklilik ve diğer sosyal güvenlik haklarına kavuşmasını sağlar. Ayrıca, tespit edilen bu süreler, işçinin işten ayrılması halinde hak edeceği kıdem tazminatının hesaplamasına da dahil edilir.

Hizmet Tespit Davası Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Sigortasız çalıştığımı kanıtlamak için en önemli delil nedir?

Hizmet tespit davalarında tanık beyanları en güçlü ve yaygın delillerdendir. İşyerinde sizinle birlikte çalışmış, sigortalı veya sigortasız diğer işçiler, işyerine yakın esnaf komşular veya işyeriyle düzenli ticari ilişkisi olan kişiler, sigortasız çalıştığınızı ve ne kadar süre çalıştığınızı gösterebilecek önemli tanıklar olabilir.

İşten ayrılalı 5 yıldan fazla oldu, hala hizmet tespit davası açabilir miyim?

Maalesef hayır. Hizmet tespit davaları için işten ayrılma tarihinden itibaren beş yıllık bir hak düşürücü süre bulunmaktadır. Bu süre geçtikten sonra açılan davalar, mahkeme tarafından süre aşımı nedeniyle reddedilir. Bu nedenle süreyi kaçırmamak çok önemlidir.

Hizmet tespit davası açmak için avukat tutmak zorunda mıyım?

Hizmet tespit davaları hukuki bilgi, delil toplama ve ispat stratejisi gerektiren karmaşık davalardır. Hak kaybına uğramamak ve davanızı en doğru şekilde yürütmek için iş hukuku alanında uzman bir avukattan profesyonel hukuki destek almanız şiddetle tavsiye edilir.

Davayı kazanırsam, sigorta primlerimi ben mi öderim?

Hayır. Dava sizin lehinize sonuçlandığında, mahkeme kararında tespit edilen sigortasız çalışma sürelerine ait primleri işveren SGK'ya ödemekle yükümlüdür. SGK bu primleri işverenden tahsil eder. Sizin herhangi bir prim ödemeniz gerekmez.

Çalışmaya devam ederken hizmet tespit davası açabilir miyim?

Hayır, hizmet tespit davası, iş sözleşmesinin sona ermesinden sonra açılabilir. Çalışmaya devam ederken sigortasızlık veya eksik prim bildirimi durumunu fark ederseniz, öncelikle işvereninizi SGK'ya şikayet edebilir veya Alo 170 hattına bildirimde bulunabilirsiniz.