Trafik Kazalarında Kusur Oranları - Samsun Trafik Kazası Avukatı

Trafik Kazalarında Kusur Oranları: Asli ve Tali Kusur Nedir?

Trafik kazaları, maalesef günlük hayatın bir gerçeği olup, maddi hasardan yaralanmaya ve hatta can kaybına kadar uzanan ciddi sonuçlar doğurabilmektedir. Bir trafik kazası meydana geldiğinde, kazaya karışan tarafların hukuki ve cezai sorumluluklarının belirlenmesi için, her bir sürücünün veya yayanın kazanın oluşumundaki kusurunun tespiti hayati önem taşır. Bu tespit, sigorta tazminatlarının ödenmesinden ceza davasının sonucuna kadar birçok hukuki süreci doğrudan etkiler. Hukuk sistemimizde kusur, asli kusur ve tali kusur olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır. Bu ayrım, kazadaki sorumluluk yüzdesini belirleyen en temel kriterdir.

Bu makalede, trafik kazasında asli ve tali kusur kavramlarının ne anlama geldiğini, hangi durumların bu kusur türlerine girdiğini, kusur oranlarının nasıl belirlendiğini, bu oranların sigorta ve tazminat davalarına etkilerini ve bu konuda sıkça sorulan soruları ayrıntılı bir şekilde ele alacağız. Bu bilgiler, bir trafik kazasıyla karşı karşıya kalan veya bu konuda bilgi edinmek isteyen herkes için hukuki bir rehber niteliği taşıyacaktır.

Trafik Kazalarında Kusur Kavramı

Kusur, bir trafik kazasının oluşumunda sürücünün veya yayanın, trafik kurallarına veya hayatın olağan akışına aykırı davranarak kazaya neden olması veya kazayı önleyebilecekken önlememesidir. Hukuk sistemimizde, kusur tespiti, kazanın hukuki sonuçları için olmazsa olmaz bir adımdır. Kusur tespiti, genellikle olay yerinde trafik polisi tarafından tutulan kaza tespit tutanağı veya bilirkişi raporu ile yapılır.

Türk hukuku, kusuru temel olarak ikiye ayırır: asli kusur ve tali kusur.

Asli Kusur Nedir?

Asli kusur, bir trafik kazasının meydana gelmesinde en temel ve doğrudan neden olan kusurdur. Asli kusurlu sayılan tarafın, kazayı önleyebilecek durumda olmasına rağmen, açık ve ağır bir trafik kuralı ihlali yaparak kazaya sebep olduğu kabul edilir. Asli kusurlu sürücünün kusur oranı genellikle daha yüksek olup, kazadaki sorumluluğunun büyük bir bölümünü üstlenir.

Araç sürücülerinin trafik kazalarında asli kusurlu sayılacakları haller ile kusur durumlarının tespitine dair usul ve esaslar aşağıda gösterilmiştir.

Asli kusur sayılan haller şunlardır;

1) Kırmızı ışıklı trafik işaretinde veya yetkili memurun dur işaretinde geçme,

2) Taşıt giremez trafik işareti bulunan karayoluna veya bölünmüş karayolunda karşı yönden gelen trafiğin kullanıldığı şerit, rampa ve bağlantı yollarına girme,

3) İkiden fazla şeritli taşıt yollarında karşı yönden gelen trafiğin kullandığı şerit veya yol bölümüne girme,

4) Arkadan çarpma,

5) Geçme yasağı olan yerlerden geçme,

6) Doğrultu değiştirme manevralarını yanlış yapma,

7) Şeride tecavüz etme,

8) Kavşaklarda geçiş önceliğine uymama,

9) Kaplamanın dar olduğu yerlerde geçiş önceliğine uymama,

10) Manevraları düzenlenen genel şartlara uymama,

11) Yerleşim birimleri dışındaki karayolunun taşıt yolu üzerinde, zorunlu haller dışında parketme ve duraklama ve her durumda gerekli tedbirleri almama,

12) Park için ayrılmış yerlerde veya taşıt yolu dışında kurallara uygun olarak parkedilmiş araçlara çarpma.

Yukarıda sayılan hal ve hareketlerde bulunan sürücüler asli (esas) kusurlu sayılırlar. Ancak, sürücülerin veya yayaların kural dışı hareketleri veya taşıtların teknik arızaları bir başka sürücüyü tehlikeye düşürmüş ve bu sürücü, oluşması muhtemel bir kazayı önlemek, can ve mal güvenliğini korumak amacı ile Karayolları Trafik Kanununun öngördüğü temel kurallardan birini ihlal etmeye mecbur kalmış ve bütün tedbirlere rağmen bir kazaya neden olmuşsa, asli kusurlu sayılamaz.

İşleten ve araç işleticisinin bağlı olduğu teşebbüs sahibinin hukuki sorumluluğu:

Madde 85 – Bir motorlu aracın işletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebe olursa, motorlu aracın bir teşebbüsün unvanı veya işletme adı altında veya bu teşebbüs tarafından kesilen biletle işletilmesi halinde, motorlu aracın işleteni ve bağlı olduğu teşebbüsün sahibi, doğan zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar. Motorlu araç ölüme veya yaralanmaya sebebiyet vermiş

ise, kazaya karışan aracın başkalarına devir ve temliki veya üzerinde bir hak tesisini önlemek amacıyla olaya el koyan Cumhuriyet Savcılıklarınca, aracın tescilli olduğu tescil kuruluşuna trafik kaydı üzerine şerh düşülmesi için talimat verilir. Kaza anı ile Cumhuriyet Savcılığınca trafik kaydı üzerine şerh düşülmesi arasında geçen süreler içinde kötü niyetle yapılan araç tescilleri hükümsüz sayılır. Şerhin konulduğu tarihten itibaren bir ay içerisinde, şerhin kaldırıldığına veya devamına ilişkin mahkeme kararı ibraz edilmediği takdirde bu şerh hükümsüz sayılır. İşletilme halinde olmayan bir motorlu aracın sebep olduğu trafik kazasından dolayı işletenin sorumlu tutulabilmesi için, zarar görenin, kazanın oluşumunda işleten veya eylemlerinden sorumlu tutulduğu kişilere ilişkin bir kusurun varlığını veya araçtaki bozukluğun kazaya sebep olduğunu ispat etmesi gerekir.

İşleten ve araç işleticisi teşebbüs sahibi, hakimin takdirine göre kendi aracının katıldığı bir kazadan sonra yapılan yardım çalışmalarından dolayı yardım edenin maruz kaldığı zarardan da sorumlu tutulabilir. Ancak, bu durumda işletici teşebbüs sahibinin sorumlu kılınabilmesi için kazadan kendisinin sorumlu olması veya yardımın doğrudan doğruya kendisine veya araçta bulunanlara yahut kazaya taraf olan üçüncü kişilere yapılması gerekir. İşleten ve araç işleticisi teşebbüsün sahibi, aracın sürücüsünün veya aracın kullanılmasına katılan yardımcı kişilerin kusurundan kendi kusuru gibi sorumludur.

Sürücü kusurlarının tespiti nasıl yapılır?

Adli mevzuat ve yargılama hükümleri saklı kalmak üzere, trafik kazalarına karışanların kusur durumları; 2918 sayılı Kanun ve bu Yönetmelikte belirtilen kurallar, şartlar, hak ve yükümlülükler ile asli kusur sayılan haller dikkate alınarak belirlenir.

Kaza mahallinde yapılan incelemeler sonunda tespit edilen iz ve delillere ilave olarak kazaya karışanların olay hakkındaki ifadeleri ile varsa tanık ifadeleri de kusur durumunun tespitinde dikkate alınır.

Trafik kazaları Usul ve Esaslar Şunlardır:

a) Trafik kazası tespit tutanağının düzenlenmesi

1) Örneğine uygun olarak; kaza yerinin durumu, iz ve deliller, kazaya karışan sürücüler, varsa ölü veya yaralılar, hasar veya zarar, gün ve saat ile gerekli görülen diğer hususlar belirtilmek üzere düzenlenir ve olay yerinin durumu bir krokide gösterilir. Tutanağa kazazedelerin olay yerindeki ölüm veya yaralanma durumu işlenir.

Trafik Kazası Tespit Tutanağı; soruşturma evrakına eklenmek, dosyasında saklanmak ve sayısına göre taraflara verilmek üzere yeter sayıda düzenlenir.

Trafik kazası tespit tutanağının düzenlenmesi ile tutanakta yer alan bilgilerin bir veri tabanında toplanmasına ve bu bilgilerin ilgili taraflarla paylaşımına ilişkin usul ve esaslar Emniyet Genel Müdürlüğünce belirlenir.

2) Trafik kazası tespit tutanağı düzenlemeye 154 üncü maddenin (a) bendi gereğince trafik zabıtası ve genel zabıtanın görevli personeli yetkilidir.

Tutanaklar en az iki görevli tarafından düzenlenir. Hafif yaralanmalı veya hasarlı kazalarda tek görevli tarafından rapor şeklinde de düzenlenebilir.

Ancak, Türk Silahlı Kuvvetlerine ait araçların karıştığı trafik kazalarında bir askeri temsilcinin bulundurulması mecburidir.

3) Tutanak düzenleyenler, tutanakta taraflar için kusur oranı belirtmeksizin sadece kazanın oluşumunda kimin hangi trafik kuralını ihlal ettiğini belirtirler.

4) Karayolu üzerinde ölüm veya yaralanma ile sonuçlanıp, olay yerindeki iz ve delillerin tespit ve değerlendirilmesi sonucunda trafik kazası olduğu anlaşılan durumlarda; kazaya karışan taraf veya unsurlardan birinin, birkaçının ya da tamamının olay yerinden ayrılmış olması halinde de trafik kazası tespit tutanağı düzenlenir.

5) Önceden meydana gelmiş veya olay yerinden kaldırılmış araçların karıştığı ve yalnız maddi hasarla sonuçlanan kazalar için trafik zabıtası ve genel kollukça hasar tespitine dair kazaya karışanlara verilmek üzere tutanak veya rapor düzenlenmez. Bu durumlarda hasar tespitleri ilgililerin sigortalarına veya yetkili mahkemelere başvurmaları suretiyle yapılır.

Ancak;

Can, mal ve trafik güvenliğini etkileyen veya yolun trafiğe kapandığı maddi hasarlı trafik kazalarında, kazaya karışanların kazanın oluşuna göre iz ve delilleri işaretleyerek, mümkün olduğu takdirde olay yerinin fotoğraflarını çekerek araçlarını en yakın ve uygun yerlere çekmeleri,

Karayolu üzerinde birden fazla sayıda aracın karıştığı sadece maddi hasarla sonuçlanan ve tarafların bu Yönetmelik çerçevesinde Maddi Hasarlı Trafik Kazası Tespit Tutanağı düzenlemediği trafik kazalarında; taraflara ait araçlardan en az birinin olay yerinde bulunması ve olay yerindeki iz ve delillerden kazanın oluşumu ile o yerde meydana geldiğine kanaat getirilmesi, hallerinde görevlilerce trafik kazası tespit tutanağı düzenlenir.

b) Kaza istatistikleri

Kazaların nedenlerini tespit etmek ve alınacak tedbirlerin belirlenmesinde kullanılmak üzere, trafik kazası tespit tutanaklarındaki bilgilerden yararlanılarak, kazaya el koyan birimlerce örneğine uygun istatistik formu düzenlenir. Düzenlenen istatistik formları, her ilde şehiriçi trafik denetleme şube müdürlüklerinde toplanarak, il genelinde değerlendirmesi yapıldıktan sonra Emniyet Genel Müdürlüğüne gönderilir.

Tali Kusur Nedir?

Tali kusur, bir trafik kazasının meydana gelmesinde, kazanın asıl nedeni olmayan ancak kazanın oluşumuna veya sonuçlarının ağırlaşmasına kısmen etki eden kusurdur. Tali kusurlu sayılan tarafın, asli kusurlu tarafa göre sorumluluğu daha azdır. Tali kusurlu taraf, genellikle kusur oranının daha düşük olduğu (%25-50 gibi) bir pozisyondadır.

Hangi Durumlar Tali Kusur Sayılır?

Tali kusur hallerine örnek olarak şunlar gösterilebilir:

Hafif Hız Aşımı: Kaza anında hız sınırını çok az aşmış olmak.
Frenlerin Bakımsız Olması: Aracın frenlerinin yetersiz olması nedeniyle kazanın oluşumuna veya sonuçlarının ağırlaşmasına etki etmek.
Teknik Aksaklıklar: Lastiklerin aşırı yıpranmış olması gibi teknik aksaklıklar.
Kural İhlali Olmayan Ama Dikkatsizlik: Kural ihlali olmamasına rağmen, dikkatsiz veya tedbirsiz davranışlarla kazaya kısmen etki etmek.

Kusur Oranlarının Belirlenmesi ve Sonuçları

Kusur oranları, bir trafik kazası sonrası yetkililer tarafından yapılan incelemelerle belirlenir. Bu oranlar, genellikle 0'dan 100'e kadar bir yüzde ile ifade edilir. Örnek kusur oranları şunlardır:

%100 kusur
%75 kusur - %25 kusur
%50 kusur - %50 kusur

Kusur oranının hukuki sonuçları:

Sigorta Tazminatı: Kusur oranları, sigorta şirketlerinin ödeyeceği tazminat miktarını doğrudan etkiler. Örneğin, %75 kusurlu olan bir sürücü, diğer tarafa %75 oranında tazminat ödemekle yükümlüdür.
Tazminat Davaları: Yaralanmalı veya ölümlü kazalarda açılan tazminat davalarında, mahkeme kusur oranlarına göre tazminat miktarını belirler. Asli kusurlu tarafın ödeyeceği tazminat miktarı, tali kusurlu tarafa göre çok daha yüksek olacaktır.
Ceza Davaları: Kasten veya taksirle işlenen trafik suçlarında, asli kusurlu tarafın alacağı ceza, tali kusurlu tarafa göre daha ağır olabilir. Örneğin, ölümlü bir kazada asli kusurlu sürücü, taksirle ölüme neden olma suçundan daha ağır bir cezaya çarptırılabilir.

Kusur Tespiti ve İtiraz Süreci

Kusur tespiti, genellikle olay yerine gelen trafik polisi veya jandarma ekipleri tarafından düzenlenen kaza tespit tutanağı ile başlar. Eğer taraflar tutanak üzerinde anlaşamazlarsa veya kazada yaralanma varsa, savcılık tarafından bilirkişi ataması yapılır.

Bilirkişi Raporu: Trafik kazası bilirkişisi, kaza yerinde yaptığı inceleme, araçların hasar durumu, olay yeri fotoğrafları, kamera kayıtları ve tanık beyanlarına göre bir rapor hazırlar. Bu rapor, kusur oranlarını belirleyen en önemli belgedir.
İtiraz Hakkı: Kusur tespitine, sigorta şirketlerine veya mahkeme kararına karşı itiraz hakkı bulunmaktadır. Kaza tespit tutanağına itiraz, sigorta Tahkim Komisyonu'na, bilirkişi raporuna itiraz ise mahkeme yoluyla yapılır.

Trafik Kazası Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Trafik kazasında %100 kusurlu sayılmak ne anlama gelir?

%100 kusurlu olmak, kazanın oluşumunda tek sorumlu taraf olduğunuz anlamına gelir. Bu durumda, sigorta şirketiniz kendi aracınızdaki hasarı karşılamaz ve diğer taraftaki hasarlar ve yaralanmalar sizin sigortanızdan karşılanır.

2. Kaza tespit tutanağına itiraz edebilir miyim?

Evet, kaza tespit tutanağının düzenlenmesinden sonra, kusur oranına itiraz etmek için sigorta şirketinizin anlaşmalı olduğu Sigorta Tahkim Komisyonu'na başvurabilirsiniz.

3. Bir kazada hem asli hem tali kusurlu olabilir miyim?

Bir kazada sadece asli veya sadece tali kusurlu olabilirsiniz. Ancak, aynı anda hem asli hem tali kusurlu olamazsınız.

4. Alkollü araç kullanmak her zaman asli kusur mudur?

Evet, alkollü veya uyuşturucu etkisi altında araç kullanmak, kazanın oluşumunda en önemli etkenlerden biri olarak kabul edilir ve asli kusur olarak değerlendirilir.

5. Kusur oranları sigorta primimi etkiler mi?

Evet, trafik kazasında kusurlu bulunmanız, gelecek yıllardaki sigorta primlerinizin artmasına neden olabilir.

6. Kusur tespiti mahkeme kararı olmadan kesinleşir mi?

Trafik polisi tarafından düzenlenen kaza tespit tutanağına itiraz edilmemesi durumunda, bu tutanak kesinleşir. Ancak taraflardan birinin itiraz etmesi veya yaralanma/ölüm gibi sonuçların olması durumunda, kusur tespiti mahkeme veya bilirkişi raporu ile kesinleşir.